با رشد و توسعه شهرنشینی، افزایش مساحت شهرها و در پی آن افزایش روزافزون جمعیت مهاجر از روستا به شهر، تردد و جابه‌جایی‌های مختلف توسط وسایل نقلیه یکی از مهمترین دغدغه‌های مسئولان امور شهری و شهرداری محسوب می‌شود. هزینه تامین معابر مناسب برای خودروها و عابران پیاده، جلوگیری از بروز ترافیک، آلودگی هوا و آلودگی صوتی، جلوگیری از سد معابر و برخورد با رانندگان متخلف و ساماندهی صدها هزار راننده‌ای که با خودروی شخصی یا سازمانی خود اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند می‌تواند یکی از چالش‌برانگیزترین موارد جهت تامین بودجه سالانه این نهادهای شهری بوده و باید ردیف بودجه خاصی به آن اختصاص داد.
از همین رو، دریافت بخشی از عوارض و هزینه‌های نوسازی تاسیسات و راه‌های شهری از کسانی که مستقیما یا به طور غیر مستقیم از این امکانات استفاده می‌کنند یکی از راه‌کارهای تامین بودجه هزینه‌شده برای نگهداری از آنها است و به همین منظور، شهرداری‌ها، وزارت راه، پلیس و کلیه نهادهایی که در ساماندهی تردد انواع خودروهای سبک و سنگین، موتورسیکلت و سایر وسایل نقلیه دخیل هستند سالانه مبالغ مشخصی را برای رانندگان انواع این خودروها تصویب می‌کنند. پرداخت عوارض خودرو یکی از مهمترین بخش‌های نگهداری از خودرو و یا خرید و فروش آن است و بدون پرداخت عوارض امکان معامله آن میسر نمی‌شود. در این نوشتار، به جهت اهمیت مفاصا حساب عوارض خودرو و اطلاع از انواع عوارض خودرو، نحوه پرداخت آن و همچنین جریه دیرکرد در این پرداخت، توضیحاتی ارائه و در انتها نکات تکمیلی درباره آن بیان شده است.
انواع عوارض خودرو
همان طور که بیان شد، عوارض خودرو و پرداخت آن توسط رانندگانی که از خدمات شهری و بین شهری ایجادشده برای عبور و نگهداری خودرویشان استفاده می‌کنند یکی از شایع‌ترین پرداخت‌های مرتبط به خودرو است. نهادهای مختلفی از جمله شهرداری‌ها، پلیس راهور و شرکت‌های خصوصی یا دولتی آزادراهی اقدام به دریافت عوارض از انواع خودروها بسته به ابعاد و نوع کاربریشان کرده و به طور کلی، عوارض خودرو به سه نوع:
• عوارض آزادراهی
• عوارض طرح ترافیک
• عوارض شهرداری
دسته‌بندی می‌شود. در ادامه به طور مختصر به بیان و معرفی هر کدام پرداخته می‌شود.
• عوارض آزادراهی
نهادهای راه و شهرسازی در هر کشوری مسئول ایجاد مسیرهای آسفالته و باکیفیت برای تسهیل ترددهای بین شهری بوده و یا می‌توانند با بستن پیمان همکاری با نهادها و شرکت‌های خصوصی جهت ساخت راه‌ها، بزرگراه‌ها و آزادراه‌های بین شهری اقدام کنند. بدون شک تجهیز ناوگان شهری و بین شهری به انواع امکانات آمدوشد و همچنین نگهداری از امکانات احداث‌شده تا به امروز نیازمند بودجه هنگفتی است که بخشی از این بودجه توسط دریافت عوارض آزادراهی از خودروهای عبوری از این آزادراه‌ها تامین می‌شود.
•
عوارض طرح ترافیک
همان طور که اشاره شد، یکی از معضلات محدوده‌های شهری در کلان‌شهرهای سرتاسر دنیا از جمله ایران، ترافیک و شلوغی‌های رفت‌وآمد خودروها و آلودگی‌های ایجادشده در پی آن است. برطرف ساختن و کاهش این آلودگی‌ها و مصرف سوخت و انرژی و همچنین صرفه‌جویی در زمان و هزینه شهروندان نیازمند به‌کارگیری روش‌هایی نوین و جامع و در عین حال بازدارنده است تا تردد خودروها در مناطق خاصی از شهر محدود شده یا به گونه‌ای مدیریت شود که ایجاد ترافیک نکند. از همین رو، خیابان‌ها و بزرگراه‌های خاصی از مناطق شهری که ازدحام جمعیت بیشتری در ساعات مشخصی از روز در آنها وجود دارد عمدتا محدوده‌های طرف کنترل ترافیک یا آلودگی هوا نامگذاری شده و ورود خودرو به این مناطق دارای عوارض طرح مربوط به آنها است تا رانندگان موظف به پرداخت هزینه‌های نگهداری و مدیریت امکانات شهری بشوند.
امروزه در کشورمان ایران به جزء در شهرهای تهران و کرج، در نواحی خاصی از کلان‌شهرهایی مانند اصفهان، شیراز و تبریز نیز محدوده طرح ترافیک مشخص شده و رانندگان باید برای ورود به این مناطق عوارض بپردازند. همچنین در بسیاری از شهرهای پرتردد دیگر کشور نیز مناطقی با ممنوعیت آمدوشد خودروهای سنگین تعیین شده اند تا برای تردد خودروهای شخصی و سواری در طول روز مشکلی به وجود نیاید.
•
عوارض شهرداری
یکی دیگر از انواع عوارض خودرو، عوارض شهرداری است که سالانه محاسبه می‌شود. در واقع هر خودرویی بسته به نوع و شهری که در آن تردد دارد باید هزینه استفاده از خیابان‌ها و امکانات شهری را بپردازد. شهرداری‌ها سالانه مبالغ و بودجه‌های زیادی را برای تاسیس مسیرهای جدید یا نوسازی و بهبود مسیرهای قدیمی موجود در سطح شهر هزینه می‌کنند تا رفت‌وآمد خودروها تسهیل گشته و سبب کاهش ترافیک و آلودگی درون شهر شود. نوسازی آسفالت، جدول‌بندی کنار خیابان‌ها، ساماندهی پارکینگ‌های مختلف، نصب تابلوهای گوناگون راهنمایی و رانندگی، ایجاد مسیر خودروهای ویژه و ... از جمله مواردی است که شهرداری‌ها برای آن از خودروها عوارض دریافت می‌کنند.
نحوه پرداخت و مفاصا حساب عوارض خودرو
یکی از دغدغه‌های شهروندان شهرهای بزرگ، پراخت انواع عوارض خودرو است. همان طور که اشاره شد، عوارض خودرو دسته‌بندی‌های مختلفی داشته و نهادهای مختلفی با توجه به خدماتی که به شهروندان در جهت تسهیل تردد خودرویشان ارائه می‌دهند از هر خودرویی عوارض دریافت می‌کنند. با نگاهی به تعداد خودروهای گذرنده به طور روزانه در آزادراه‌ها، مسیرهای بین شهری، درون‌شهری و کلیه مسیرهایی که رانندگان برای تردد در آنها نیازمند پرداخت عوارض هستند، می‌تواند دریافت که میلیون‌ها دستگاه خودرو در طول روز ملزم به مراجعه به مراجع دریافت عوارض خودرو بوده و ساماندهی این تعداد خودرو و دریافت میالغ مختلف عوارض نیازمند سامانه‌های هوشمند مختلف است.
از همین رو، هر نهادی مانند آزادراه‌ها، شهرداری‌ها و شرکت‌های خصوصی اقدام به توسعه برنامک یا پایگاه اینترنتی خاص خود کرده تا شهروندان بتوانند با مراجعه به نشانی این وب‌سایت‌ها یا نصب آنها بر روی گوشی تلفن همراه خود به راحتی و در کمترین زمان اقدام به پرداخت عوارض خودرو کنند. در ادامه، شماری از روش‌های پرداخت عوارض خودرو به صورت مختصر معرفی شده اند.
1.
پرداخت از طریق برنامک‌های پرداخت گوشی همراه
با توجه به اینکه گوشی‌های هوشمند امروزه توسط اکثریت جامعه کاربرد داشته و می‌توان از امکانات مختلف آن استفاده کرد، برنامک‌های گوناگونی برای پرداخت انواع عوارض توسعه یافته و در نسخه‌های مختلف در دسترس کاربران قرار گرفته است که از جمله آنها می‌توان به تاپ، کیپاد، اتول‌یار، دیجی‌پی و پرنا اشاره کرد. با استفاده از این اپلیکیشن‌ها می‌توان عوارض آزادراهی چهار مسیر تهران - ساوه، تهران - قم، کرج - قزوین و قزوین - زنجان را پرداخت کرد.
2.
پرداخت از طریق پایگاه‌های اینترنتی
همچنین می‌توان برای پرداخت عوارض آزادراهی چهار مسیر یادشده با مراجعه به وب سایت nspay.ir اقدام به پرداخت عوارض آزادراهی کرد. این امر با انتخاب یکی از روش‌های پرداخت آنلاین از طریق کارت‌های بانکی و یا برداشت مستقیم (پیمان) پس از ایجاد حساب کاربری و ثبت اطلاعات شخصی و خودرو در این پایگاه اینترنتی امکان‌پذیر است.
3.
پرداخت عوارض ایستگاهی
با توجه به اینکه سفر در نواحی بین شهری ایران و در آزادراه‌ها می‌تواند طولانی، خسته‌کننده و طاقت‌فرسا باشد، و همچنین رانندگان جهت سوختگیری و استراحت ممکن است در نواحی مختلفی در بین راه‌ها توقف داشته باشند، مناطقی برای پرداخت ایستگاهی در مجموعه‌های رفاهی تعبیه شده اند تا رانندگان بتوانند با استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان، عوارض آزادراهی خود را بپردازند. هم اکنون دستگاه‌های کارت‌خوان بانک پاسارگاد قابلیت دریافت عوارض آزادراهی را دارند و در صورت که در محل‌های مشخص‌شده بین راهی نصب شده و برای این کار برنامه‌ریزی شده باشند می‌توان از آنها جهت این پرداخت‌ها استفاده کرد.
بدون شک پرداخت انواع عوارض شهری و بین شهری خودرو دارای روش‌های گوناگون و متعددی است و هر شهر و منطقه‌ای در کشور تابع شهرداری و اداره راه و شهرسازی همان منطقه است و می‌توان با جست‌وجو درباره روش‌های پرداخت و مفاصا حساب عوارض خودرو در شهر و منطقه مورد نظر، از سایر روش‌های آن آگاهی کسب کرد.
جریمه دیرکرد پرداخت عوارض خودرو
با توجه به اینکه در گذشته‌های دور، بسیاری از رانندگان پرداخت عوارض گوناگون خودرو را موکول به زمان خرید و فروش خودرو می‌کردند و حتی با گذشت چند سال از استفاده از خودرو نیز عوارض آن پراخت نمی‌شد، در دو دهه گشته نهادهای نظارتی و مرجع دریافت و مفاصا حساب عوارض خودرو قوانینی سختگیرانه‌تر را برای پرداخت این عوارض توسط رانندگان وضع کرده اند.
طبق آخرین قوانین تصویب‌شده در سال 1396 مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و عوارض خودروها، دیرکرد در پرداخت عوارض انواع خودرو به ازای هر ماه مشمول 2 درصد جریمه خواهد بود که به طور مجموع در یک سال تاخیر در پرداخت برابر با 24 درصد مبلغ پایه عوارض مربوطه است. همچنین عوارض خودروهای ساخت داخل سالانه معادل یک هزارم قیمت کارخانه و همچنین عوارض خودروهای خارجی معادل یک هزارم مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی آنها است. این کسر در سال 98 از یک هزارم به یک و نیم هزارم افزایش یافت.
نکات تکمیلی
در تعیین عوارض سالیانه خودرو، ویژگی‌های مختلفی مانند ارزش خودرو، شهر محل سکونت و تردد و سال جاری که در آن راننده اقدام به پرداخت عوارض خودرویش می‌کند اهمیت دارند. جهت پردخت و مفاصا حساب عوارض خودرو به صورت اینترنتی یا با برنامک‌های تلفن همراه، شماره‌ای 17 کاراکتری به نام VIN که در واقع همان شناسه خودرو است مورد نیاز بوده که با IR شروع می‌شود و شامل اطلاعات خودرو است. پرداخت عوارض خودرو، بسته به نوع آن و میزان استفاده از خدمات شهری و آزادراهی بین شهری می‌تواند به صورت دستی، برخط و اینترنتی و یا با کارت‌خوان صورت گیرد و بسته به امکانات در دسترس رانندگان برای پرداخت آن، یکی از روش‌های مذکور انتخاب شود. همچنین می‌توان برای پرداخت در عوارضی‌های آزادراهی از برچسب‌های نصب‌شده بر روی خودرو استفاده کرد تا با سریع‌ترین روش اقدام به پرداخت مبلغ عوارض از کیف پول شارژشده نمود.
