نحوه صحیح نگهداری از توربوشارژر و رفتار اصولی با موتورهای توربوشارژ

خودروهای مجهز به موتور توربوشارژ همزمان قدرت بالا و مصرف سوخت پایینی ارائه می دهند و علت علاقه مردم به موتورهای توربو همین است. در حالی که موتورهای تنفس طبیعی با تکیه بر حجم موتور بالا و افزایش دور موتور به قدرت بالا دست می یابند، موتورهای توربو با حجم موتور پایین قدرت زیاد و گشتاور بالا در دور موتورهای پایین تولید می کنند. وقتی در موتورهای توربو پدال گاز را تخته می کنید فشار گازهای خروجی از اگزوز افزایش می یابد و توربین توربو را به گردش در می آورد و در اثر گردش توربین، چرخ کمپرسور که از طریق یک شفت به توربین متصل است نیز به گردش در می آید و حجم زیادی از هوا را متراکم می کند و داخل محفظه احتراق می فرستد. به این ترتیب موتوری با حجم کمتر می تواند به اندازه یک موتور پرحجم تر، هوا را درون سیلندرهای خود بفرستد.
اکنون اگر این هوای اضافی را با سوخت اضافی ترکیب کنیم نتیجه نهایی این است که این موتور کوچکتر می تواند قدرت بالایی تولید کند. در مواقعی که از بوست بالا استفاده نمی شود و فشار کمی روی پدال گاز وجود دارد، موتورهای توربوشارژ پرقدرت و کم حجم می توانند به اندازه یک موتور تنفس طبیعی با حجم پایین کم مصرف باشند.
علاوه بر این، به دلیل اینکه موتورهای توربوشارژ گشتاور فراوانی در دورهای پایین تولید می کنند می توان از گیربکس و دیفرانسیل با ضرایب سبکتر در آنها استفاده کرد تا برای رسیدن به یک سرعت معین به دور موتور کمتری نیاز داشته باشند و مسلما کاهش دور موتور رابطه مستقیمی با کاهش مصرف سوخت و آلایندگی دارد.
البته موتورهای توربوشارژ در کنار این مزایا از معایبی نیز برخوردار هستند. به عنوان مثال طراحی پیچیده تر و اجزای فنی بیشتری دارند و به همان نسبت به رسیدگی و مراقبت بیشتری نیاز دارند و در صورت خرابی هزینه تعمیر آنها بالاتر از موتورهای تنفس طبیعی است. در ادامه اصول نگهداری صحیح از موتورهای توربوشارژ را ذکر می کنیم.

1 – استفاده از روغن های سینتتیک و تعویض به موقع روغن
استفاده از روغن موتور مناسب و تعویض به موقع آن در افزایش عمر موتورهای توربوشارژ تاثیر چشمگیری دارد. توربوهای اولیه فقط با روغن موتور خنک می شدند ولی توربوهای امروزی علاوه بر روغن با سیال خنک کننده نیز خنک می شوند. روغن های تمام سینتتیک بهترین گزینه هستند زیرا در دماهای بالا به خوبی از توربو محافظت می کنند. برای انتخاب نوع مناسب روغن (با گرانروی و سطح کیفی مناسب) به دفترچه راهنمای خودروی خود مراجعه کنید.
فارغ از اینکه کدام یک از روغن های سینتتیک برای موتور خودروی شما توصیه شده است، باید به این نکته توجه داشته باشید که تعویض روغن هر 8000 کیلومتر یک مرز اطمینان مناسب است. با توجه به اینکه روغن کارکرده نمی تواند به درستی از توربو محافظت کند هیچ وقت روغن را دیرتر از موعد تعیین شده تعویض نکنید.

2 – گرم کردن روغن به حد کافی قبل از شروع حرکت
تعویض به موقع روغن و تازه نگه داشتن آن تنها شرط کافی نیست زیرا استفاده صحیح از روغن هنگامی که داخل موتور است نیز بسیار اهمیت دارد. روغن در یک محدوده دمایی بهینه بهترین عملکرد را دارد. معمولا در دمای حدود 87 تا 104 درجه سانتی گراد روغن به بهترین نحو ممکن جریان می یابد و عمل روانکاری قطعات را انجام می دهد. قبل از اینکه روغن به این محدوده دمایی برسد غلظت بیشتری دارد و سفت تر است که باعث افزایش فشار روغن و وارد آمدن فشار اضافی به کاسه نمدها می شود. ضمنا روغن سفت تر دیرتر جریان پیدا می کند و روانکاری قطعات به درستی انجام نمی شود. در کارتریج مرکزی توربوشارژ کاسه نمدها قرار دارند و در این قسمت شفتی وجود دارد که رابط بین توربین و کمپرسور است. وظیفه روغن این است که بلبرینگ های این شفت را روغنکاری کند زیرا هنگام کارکرد موتور سرعت چرخش این شفت بسیار بالاست (حدود 150 هزار دور در دقیقه) و اصطکاک و حرارت زیادی تولید می کند. وقتی کاسه نمدها فرسوده می شوند روغن به بیرون نشت می کند و باعث می شود دود آبی رنگ از اگزوز خارج شود.
داغ کردن روغن باعث می شود رطوبتی که هنگام ثابت ماندن روغن در کارتل در آن جمع شده از بین برود. علاوه بر رطوبت، استفاده از خودرو برای مسافت های کوتاه نیز باعث آلوده شدن روغن می شود زیرا موتور خودرو به حد کافی گرم نمی شود و وقتی موتور سرد کار می کند احتراق ناقص دارد و ناخالصی های بیشتری وارد روغن می شود و آن را آلوده می کند.
یک قاعده کلی وجود دارد که بر اساس آن معیار تشخیص گرم شدن روغن این است که وقتی دمای آب موتور به محدوده دمای ایده آل کارکرد موتور رسید، حدودا 10 دقیقه رانندگی مداوم پس از آن باعث می شود روغن به حد کافی گرم شود. در خودروهایی که مجهز به نشانگر دمای روغن هستند، تشخیص داغ شدن روغن راحت تر است. بنابراین تا قبل از گرم شدن روغن بهتر است از رانندگی تهاجمی و بالا بردن بیش از حد دور موتور خودداری کنید. ضمنا پس از روشن کردن موتوری که سرد است بلافاصله شروع به حرکت نکنید و حداقل یک دقیقه صبر کنید تا روغن به شفت توربو و دیگر اجزای موتور برسد.

3 – در مواقعی که نیاز نیست فشار اضافی به موتور وارد نکنید
وقتی روغن به حد کافی داغ شد، می توانید از رانندگی با موتورهای توربو لذت ببرید. اینطور فکر نکنید که موتورهای توربو بسیار حساس و آسیب پذیر هستند زیرا خودروسازان آزمایشات سختی با موتورهای توربوشارژ امروزی انجام می دهند تا اطمینان حاصل کنند فقط در صورت عدم رسیدگی منظم و بی مسئولیتی مالک خودرو، زودتر از حد انتظار ایراد اساسی پیدا می کنند. خودروهای توربوشارژ اروپایی (به خصوص خودروهای آلمانی) به مدت طولانی و پیوسته در سرعت های بالا در اتوبان آزمایش می شوند. بنابراین فقط کافیست گرم کردن اولیه روغن هنگام روشن کردن موتور و خنک کردن توربو قبل از خاموش کردن موتور را رعایت کنید. با رعایت این اصول از شتابگیری با موتورهای توربو ترسی نداشته باشید!
تنها نکته ای که وجود دارد این است که در مواقعی که به شتابگیری سریع نیاز ندارید و در حال رانندگی عادی هستید کمترین فشار ممکن را به موتور وارد کنید. به عبارت دیگر با کمترین میزان فشار روی پدال گاز سرعت خود را حفظ کنید و بوست توربو را در پایین ترین حالت ممکن نگه دارید.

4 – خنک کردن توربو
اگر پس از یک رانندگی سریع و پرشتاب یا حرکت به مدت طولانی با سرعت بالا در بزرگراه به خانه بازگشتید، بلافاصله موتور خودرو را خاموش نکنید! زیرا در چنین شرایطی دمای توربو بیش از دمای ایده آل برای خاموش کردن موتور است مگر اینکه چند کیلومتر آخر مسیر را با ملایمت رانندگی کرده باشید تا توربو مقداری خنک شده باشد. اگر قبل از خاموش کردن موتور مدت کافی صبر نکنید تا توربو خنک شود، روغن داخل آن در اثر حرارت زیاد به لجن تبدیل می شود و مسیرهای عبور روغن را مسدود یا محدود می کند. با مسدود شدن این مجاری، روغن کافی به بلبرینگ های شفت توربو نمی رسد و سریع تر فرسوده می شوند.
بنابراین بهتر است بعد از 20 تا 30 دقیقه رانندگی، اجازه دهید موتور به مدت 1 دقیقه در جا کار کند تا توربو یا توربوهای موتور خنک شوند و اگر به مدت طولانی با خودرو رانندگی کردید یا فشار زیادی به موتور وارد کردید مدت زمان خنک شدن را به 2 دقیقه افزایش دهید. البته به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که کار کردن موتور در حالت در جا برای خنک کردن توربو نباید بیش از 2 دقیقه ادامه پیدا کند زیرا حرارت موتور به اطراف آن سرایت می کند و چون خودرو در حال حرکت نیست و هوایی درون محفظه موتور جریان ندارد باعث انتقال حرارت به توربو و داغ شدن مجدد آن می شود. ضمنا قبل از خاموش کردن موتور گاز بیهوده ندهید زیرا وقتی موتور را خاموش می کنید چرخش شفت توربو بلافاصله قطع نمی شود و تا چند ثانیه ادامه دارد، بنابراین گاز دادن قبل از خاموش کردن موتور باعث می شود سرعت چرخش شفت توربو افزایش یابد و هنگامی که موتور را خاموش می کنید روغن کافی به شفتی که هنوز با سرعت بالا در حال چرخش است نمی رسد و باعث فرسایش بلبرینگ ها می شود.

5 – استفاده از دنده مناسب و انتخاب سوخت با بالاترین اکتان ممکن
در صورتی که خودروی شما مجهز به گیربکس دنده ای یا گیربکس اتوماتیک با قابلیت تعویض دستی دنده ها است، اگر هنگام سبقت گرفتن یا بالا رفتن از سربالایی از دنده سنگینتر استفاده کنید باعث می شود فشار بسیار کمتری به توربو وارد شود و کل سنگینی کار بر دوش توربو نباشد زیرا وقتی از یک یا دو دنده سنگینتر استفاده می کنید خودرو سریعتر شتاب می گیرد و مدت زمانی که توربو در حالت بوست کامل کار می کند کاهش می یابد. بنابراین اگر مرتب توربو را تحت فشار قرار دهید و از دنده معکوس استفاده نکنید باعث نابودی توربو می شود.
دنده سنگینتر موتور را وارد محدوده گشتاور مفید می کند و وقتی دور موتور در این محدوده ایده آل باشد، موتور برای دور گرفتن به فشار کمتری روی پدال گاز نیاز دارد. به عبارت دیگر از دنده مرده رفتن با موتورهای توربو خودداری کنید زیرا موتورهای توربوشارژ با اینکه معمولا نسبت تراکم پایینتری دارند ولی به علت سوخت و هوای بیشتری که وارد سیلندرهای آنها می شود فشار و حرارت بیشتری داخل محفظه های احتراق آنها وجود دارد و احتمال بروز ناک های شدید در این موتورها بیشتر از موتورهای تنفس طبیعی است. علاوه بر این از سوختی با بالاترین اکتان ممکن استفاده کنید تا از بروز پدیده ناک یا ضربه جلوگیری شود.

6 – از بهترین فیلترها استفاده کنید و آنها را به موقع تعویض کنید
همیشه از فیلتر هوای مرغوب استفاده کنید و به موقع آن را تعویض کنید زیرا در غیر این صورت هوای فیلتر نشده به سمت پره های کمپرسور هدایت می شود و باعث آسیب رسیدن به آنها می شود. قبل از قرار دادن فیلتر نو حتما محفظه فیلتر را تمیز کنید تا ذرات ریزی که در این قسمت جمع شده است وارد مسیر ورودی هوا نشود. تعویض به موقع فیلتر روغن نیز از آلوده شدن روغن جلوگیری می کند و باعث افزایش عمر بلبرینگ های شفت توربو می شود. تعویض فیلتر سوخت را نیز فراموش نکنید زیرا گرفتگی آن باعث می شود نسبت سوخت و هوا از حالت تنظیم خارج شود. توصیه می شود فیلتر سوخت هر 16 هزار کیلومتر تعویض شود.

7 – بررسی مداوم شیلنگ ها، لوله ها و اتصالات آنها
شیلنگ هایی که هوای متراکم شده داخل آنها جریان دارد فشار بسیار بالایی دارند و ممکن است در ناحیه اتصال آنها نشتی ایجاد شود. در اثر بروز نشتی فشار هوا افت می کند و توربو برای جبران افت فشار باید با شدت بیشتری کار کند. علاوه بر این، بروز هر گونه نشتی بین کمپرسور توربو و فیلتر هوا باعث ورود ذرات خارجی و آسیب رسیدن به پره های کمپرسور می شود. بنابراین طی فواصل زمانی منظم شیلنگ ها، لوله ها و اتصالات آنها را بررسی کنید.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که در صورت سهل انگاری و نادیده گرفتن سرویس ها، باید هزینه تعمیرات سنگینتری را بپردازید زیرا قطعات یک موتور توربوشارژ ارزان نیستند و اجرت تعویض یا تعمیر آنها نیز بیشتر است. رسیدگی منظم باید با نگرش معقول نسبت به رانندگی همراه باشد. اگر مسئولیت بیشتر نگهداری از موتورهای توربوشارژ را به عهده بگیرید می توانید رانندگی لذت بخشی را با آنها تجربه کنید و هر بار که خودروی خود را می رانید قدرت فوق العاده آن را حس کنید. گفته می شود در صورت رسیدگی و رفتار صحیح، عمر توربوشارژر حداقل 300 هزار کیلومتر است ولی معیار مشخصی در این زمینه وجود ندارد و خودروهایی با کارکردهای بالاتر از 300 هزار کیلومتر نیز وجود دارند که هنوز با توربوهای فابریک کارخانه کار می کنند.