در حالی که وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) هفته گذشته فرآیند ثبت‌نام جدید خودروهای وارداتی را به پایان رساند، وضعیت بازار این خودروها همچنان با چالش‌های جدی روبه‌روست. بسیاری از خودروهای وارداتی به جای ورود به خیابان‌ها و معابر، در ویترین‌های نمایشگاه‌های خودرو با قیمت‌های نجومی به چشم می‌خورند. این مسئله نشان‌دهنده ناکارآمدی سیاست‌های جاری در مدیریت واردات و عرضه خودرو است.
از سال ۱۴۰۲، با رفع ممنوعیت واردات خودرو و آغاز ورود رسمی محصولات خارجی به کشور، وزارت صمت اقدام به ایجاد سامانه یکپارچه خودروهای وارداتی کرد. بر اساس این سیاست، واردکنندگان موظف به عرضه محصولات خود در این سامانه و تبعیت از قیمت‌گذاری دستوری شدند. این رویه برخلاف گذشته که قیمت‌گذاری و عرضه خودروها توسط واردکنندگان انجام می‌شد، موجب نارضایتی گسترده‌ای میان مصرف‌کنندگان و واردکنندگان شده است.
سیاست‌های دولتی و مشکلات اجرایی
دولت با هدف حمایت از مصرف‌کننده و تنظیم بازار، نظارت کامل بر فرآیند ورود، تخصیص ارز، قیمت‌گذاری و عرضه خودروهای وارداتی را در دست گرفته است. اما این مدل مدیریت، به‌جای حل مشکلات، موجب افزایش عدم شفافیت، طولانی‌شدن پروسه عرضه و بلاتکلیفی مصرف‌کنندگان شده است.
برخی واردکنندگان نسبت به لزوم تبعیت از قیمت‌گذاری دولتی انتقاد دارند و این شیوه را غیرمنطقی و ناکارآمد می‌دانند. به اعتقاد آن‌ها، روند صعودی نرخ ارز و نوسانات اقتصادی کشور، عرضه خودرو بر اساس قیمت‌های دستوری را غیرممکن کرده است.
فروش مستقل؛ واکنش واردکنندگان
در واکنش به این شرایط، تعدادی از واردکنندگان تصمیم گرفته‌اند خودروهای خود را خارج از سامانه یکپارچه و به‌صورت مستقل به فروش برسانند. این اقدام هرچند از سوی مدیران وزارت صمت غیرقانونی خوانده شده، اما واردکنندگان معتقدند که ناچار به این کار هستند تا از زیان بیشتر جلوگیری کنند.
تأثیر سیاست‌های ارزی
از سوی دیگر، تخصیص ارز به شرکت‌های بزرگ‌تر وارداتی باعث خروج شرکت‌های کوچک از بازار شده است. این موضوع منجر به کاهش تنوع خودروهای وارداتی و تمرکز بیشتر بازار در دست تعداد محدودی از شرکت‌ها شده است.
آینده سامانه یکپارچه
در حالی که سامانه یکپارچه خودروهای داخلی در سال ۱۴۰۳ منحل شد و عرضه خودرو به خودروسازان واگذار گردید، به نظر می‌رسد که سامانه یکپارچه خودروهای وارداتی نیز در مسیر انحلال قرار دارد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کاهش نظارت‌های دستوری، آزادسازی بیشتر واردات و بازگشت به مدل عرضه رقابتی می‌تواند راهکاری برای حل مشکلات فعلی باشد.
جمع‌بندی
شرایط کنونی بازار خودروهای وارداتی نشان‌دهنده نیاز به بازنگری در سیاست‌های نظارتی دولت است. چنانچه روند فعلی ادامه پیدا کند، نه‌تنها مصرف‌کنندگان از دسترسی به خودروهای وارداتی با قیمت مناسب محروم می‌شوند، بلکه رقابت در بازار نیز کاهش می‌یابد. در این میان، تغییر رویکردها و ایجاد فضای رقابتی می‌تواند راه‌حلی برای بازگشت تعادل به این بخش از بازار خودرو باشد.
