یکی از باورهای غلط در زمینه نگهداری از خودرو، حذف ترموستات در روزهای گرم سال است. طرفداران این کار فکر می‌کنند که با حذف ترموستات در روزهای گرم سال موتور کمتر جوش می‌آورد و درنتیجه سالم‌تر می‌ماند. اما این‌گونه افراد باید بدانند حذف ترموستات خودرو عوارض جبران‌ناپذیری دارد که شاید در همان لحظه خود را نشان ندهد، اما قطعا یک یا چند سال بعد در قالب ایرادات جدی ظاهر می‌شود. در ادامه ضمن معرفی این قطعه مهم به چند مورد از عوارض حذف ترموستات خودرو اشاره خواهیم کرد که احتمالا در مورد آنها تاکنون چیز زیادی نشنیده بودید.
ترموستات خودرو چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
موتورهای بنزینی و احتراقی برای آنکه بهترین بازدهی را ارائه دهند، باید تا یک محدوده دمایی مشخص گرم شوند و بعد از آن با راندمان بالا به کار خود ادامه دهند. ضمن آنکه کارکرد در این محدوده دمایی برای افزایش طول عمر آنها در درازمدت کاملا ضروری است.
برای دستیابی به این مهم مهندسان قطعه‌ای به نام ترموستات روی موتورهای احتراقی نصب کردند. ترموستات در واقع یک نوع شیر کنترل دما است که در یک بازه دمایی مشخص مسیر خروج آب داغ از موتور به سمت رادیاتور را باز می‌کند و اجازه خنک شدن به آن می‌دهد. درنتیجه موتور پیش از رسیدن به دمای استاندارد، خنک نمی‌شود. بعد از آن نیز آب داغ از موتور به سمت رادیاتور می‌رود تا دمای پیشرانه بیش از حد افزایش پیدا نکند.
ترموستات خودرو چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟تا الان چهار نوع ترموستات برای موتورهای احتراقی خودرو مورد استفاده قرار گرفته که رایج‌ترین گونه آن از نوع مومی یا پودری بوده است. در این نوع از ترموستات‌ها یک ماده مومی یا پودری داخل محفظه فلزی قرار داده می‌شود که دمای ذوب آن برابر با محدوده دمای استاندارد موتور یعنی حدود ۸۵ تا ۹۰ درجه است . این نوع از ترموستات‌ها در مسیر خروج آب از موتور به سمت رادیاتور قرار می‌گیرند و زمانی که دمای آب موجود در موتور به محدوده نقطه ذوب پودر داخل ترموستات رسید، پودر ذوب می‌شود و افزایش حجم پیدا می‌کند. این افزایش حجم باعث باز شدن پیستون ترموستات شده و مسیر خروج آب به سمت رادیاتور را باز می‌کند.
بعد از آنکه آب در اثر گردش در رادیاتور خنک شد، مجدداً دمای آن پایین می‌آید و این پایین آمدن دما موجب تغییر حالت پودر ذوب‌شده به فرم جامد اولیه می‌شود. درنتیجه پیستون ترموستات نیز به کمک نیروی فنر بسته شده و جلوی خروج آب از موتور را می‌گیرد تا دمای آب موتور دوباره افزایش پیدا کند. ترموستات‌های الکترونیکی، الکترومکانیکی و همچنین الکلی نیز در خودروها مورد استفاده قرار می‌گرفتند که امروزه کمتر آنها را در بازار مشاهده می‌کنیم.
عوارض حذف ترموستات چیست؟ عوارض حذف ترموستات چیست؟
همان‌طور که اشاره شد، بعضی رانندگان گمان می‌کنند که با حذف ترموستات در روزهای گرم سال، موتور ماشین خود را از تنش‌های دمایی و مشکلاتی نظیر جوش آوردن مصون نگه می‌دارند. این ایده شاید در همان لحظه جواب دهد و دمای موتور پایین بیاید، اما همان‌طور که بیان کردیم دمای موتور خودرو نباید پایین‌تر از یک محدوده مشخص باشد؛ چون که عوارض جبران‌ناپذیری برای آن به دنبال دارد که در ادامه به بعضی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
نرسیدن گرانروی روغن به حد مناسب 1.نرسیدن گرانروی روغن به حد مناسب
اگر ترموستات ماشین را بردارید، قطعا مایع خنک‌کننده در اثر نیروی واترپمپ به طور دائم بین موتور و رادیاتور جریان دارد و دمای آن نیز نسبتاً پایین‌تر است. این موضوع باعث می‌شود تا موتور به دمای استاندارد خود نرسد و درنتیجه نتواند روغن را به حد مناسب گرم کند.
گرم نشدن کامل روغن نیز باعث می‌شود تا غلیظ بماند و گرانروی آن بالاتر از میزان استاندارد باشد. شاید هم در نبود ترموستات سیالیت و گرانروی روغن به حد استاندارد برسد، اما باید بدانید که این فرایند مدت‌زمان بیشتر طول می‌کشد.
بنابراین موتوری که در دمای پایین‌تر به کار خود ادامه می‌دهد، از روغن غلیظ و سفت‌تر استفاده می‌کند که نمی‌تواند عملیات روانکاری را به طور مطلوب انجام دهد؛ درنتیجه قطعات متحرک موتور نظیر میل‌لنگ، پیستون و شاتون‌ها با فشار بیشتر به کار خود ادامه می‌دهند. این فشار بیشتر می‌تواند در بلندمدت یعنی بازه دوساله یا بیشتر، در قالب ایراداتی مثل خرابی یاتاقان، خرابی رینگ پیستون و مواردی از این دست خود را نشان دهد.
بنابراین شاید در همان لحظه شما خیال کنید که با برداشتن ترموستات استهلاک ناشی از حرارت بالا را از روی موتور برداشته‌اید و دیگر اجازه نمی‌دهید که موتور جوش بیاورد، اما در بلندمدت باعث آسیب رسیدن به اجزای حساس موتور شده و طول عمر آن را کاهش می‌دهید.
احتمال آسیب به رینگ و پیستون و یاتاقان ناشی از هم‌دما نشدن این قطعات 2.احتمال آسیب به رینگ و پیستون و یاتاقان ناشی از هم‌دما نشدن این قطعات
زمانی که ترموستات روی موتور حضور دارد، کلیه اجزای پیشرانه به طور همزمان و متناسب با یکدیگر به دمای کاری استاندارد خود می‌رسند. اما زمانی که ترموستات از روی موتور حذف و یا با نمونه دما پایین‌تر جایگزین شود، فرایند هم‌دما شدن موتور و اجزای آن به صورت یکنواخت صورت نمی‌گیرد. درنتیجه ممکن است قطعاتی مثل رینگ و پیستون زودتر به دمای بالا برسند اما دیگر قطعات موتور که دورتر از محفظه احتراق هستند، با فاصله زمانی بیشتری به دمای کارکرد اصلی خود برسند این اختلاف زمانی در هم دما شدن قطعات می‌تواند در بلندمدت تاثیر منفی روی طول عمر موتور بگذارد و مواردی مثل خرابی رینگ و پیستون، شاتون زدن و یاتاقان زدن را به دنبال داشته باشد.
حرارت پایین بخاری ماشین در زمستان 3.حرارت پایین بخاری ماشین در زمستان
اگر کسی اقدام به برداشتن ترموستات خودرو در زمستان کند، علاوه بر آنکه فشار زیادی به موتور برای رسیدن به دمای کارکرد استاندارد وارد می‌شود، بخاری و سیستم گرمایشی نیز به درستی عمل نمی‌کند. در این شرایط هنگامی که شما تنظیم بخاری خودرو را روی درجه آخر می‌گذارید و منتظر می‌مانید تا باد گرم وارد اتاق شود، متوجه خواهید شد که دمای کارکرد بخاری بسیار پایین آمده و حتی شاید چندان جوابگوی هوای سرد داخل کابین نباشد، به حدی که راننده و سرنشینان نتوانند این دمای سرد را تحمل کنند.
دلیل این مشکل آن است که با برداشتن ترموستات در فصل سرد، دمای آب رادیاتور خیلی دیر گرم می‌شود و گرمای آن تقریباً هیچ وقت به حد استاندارد نمی‌رسد. درنتیجه آب نسبتا سردتری وارد رادیاتور بخاری می‌شود و سیستم گرمایشی خودرو اصلاً به خوبی عمل نمی‌کند. برای رفع این مشکل باید یک ترموستات استاندارد روی ماشین بگذارید تا در زمستان از گرمای مناسب بخاری ماشین خود لذت ببرید.
4.خطر تاب برداشتن قطعات و سرسیلندر
موتورهای احتراقی طوری طراحی شده‌اند که در حالت استاندارد کمترین تنش دمایی به آنها وارد شود و برای دستیابی به این هدف، روی آنها ترموستات نصب شده است. اگر ما بدون هیچ دلیلی ترموستات را برداریم، اجازه می‌دهیم که تنش‌های دمایی در موتور ایجاد شود و به آن آسیب برساند.
به عنوان مثال زمانی که خودرو برای مدت نسبتا طولانی از یک مسیر سربالایی در حال حرکت بوده است، دمای آن به نسبت افزایش پیدا می‌کند. اما همین که خودرو به سرپایینی رسید، به دلیل جریان همیشگی آب در موتور و رادیاتور، دمای پیشرانه خیلی سریع‌تر افت می‌کند. این افت دمایی سریع باعث می‌شود تا قطعات حساسی مثل سرسیلندر و یا پیستون تاب بردارند و بعد از مدتی خراب شوند. تاب برداشتن سرسیلندر می‌تواند به سوختن واشر سرسیلندر و آب روغن قاطی کردن منتهی شود.
تاب برداشتن پیستون هم باعث ایراداتی مثل روغن‌سوزی خواهد شد . بنابراین سعی کنید هیچ وقت ترموستات را از روی ماشین برندارید تا موتور به یک چنین تنش‌های دمایی دچار نشود و قطعاتی مثل سرسیلندر با خطر تاب برداشتن مواجه نشوند.
توضیحات عکس 5.افزایش مصرف سوخت
همان‌طور که اشاره کردیم هر وقت ترموستات روی موتور وجود نداشته باشد، پیشرانه دیرتر به دمای عملیاتی خود می‌رسد و روغن نیز غلیظ‌تر باقی می‌ماند؛ درنتیجه قطعات حساس موتور مثل میل‌لنگ و پیستون و شاتون‌ها برای به حرکت درآمدن و چرخیدن به نیروی بیشتری نیاز دارند. این نیروی بیشتر باید از طریق افزایش مصرف سوخت جبران شود تا موتور بتواند به کار خود ادامه دهد. بنابراین زمانی که راننده ترموستات را از روی ماشین خود برمی‌دارد، باید متوجه باشد که ضمن اعمال فشار بیشتر روی قطعات اصلی موتور، مصرف سوخت ماشین خود را نیز بالا برده است.
نتیجه حذف ترموستات خودرو در تابستان سخن پایانی
در اینجا به طور کامل در مورد عوارض حذف ترموستات خودرو صحبت کردیم. به طور کل می‌توان گفت اگر ترموستات روی ماشین وجود نداشته باشد، دمای کارکرد موتور به حد استاندارد نمی‌رسد و یا خیلی دیرتر در آن محدوده حرارتی قرار می‌گیرد. درنتیجه قطعات حساسی مثل رینگ پیستون و یاتاقان‌ها با تنش حرارتی مواجه می‌شوند، روغن گرانروی بالاتر و غلظت بیشتری از خود نشان می‌دهد که همه این‌ها باعث فشار بیشتر روی موتور خواهد شد.
حذف ترموستات خودرو فشار بیشتر روی موتور هم مضراتی مثل افت توان، افزایش استهلاک، افزایش مصرف سوخت و درنهایت کاهش عمر مفید موتور را نتیجه می‌دهد که دقیقا در نقطه مقابل هدف اصلی رانندگان از برداشتن ترموستات قرار می‌گیرد؛ چراکه هدف اصلی برخی رانندگان و مالکان خودرو از حذف ترموستات، کاهش استهلاک و تنش‌های دمایی در روزهای گرم سال است تا موتور مدت بیشتری عمر کند. اما با توجه به صحبت‌هایی که در بالا ارائه شد، متوجه شده‌اید که این کار در بلندمدت اصلا تاثیر ندارد و بلکه نتیجه عکس می‌دهد. بنابراین ترموستات را حذف نکنید و از ترموستات با درجه پایین استفاده ننمایید؛ چراکه بهترین درجه ترموستات خودرو همانی است که سازنده تشخیص داده و بهتر می‌تواند موتور را در محدوده دمایی ایدئال نگه دارد.
شاید مطالب زیر هم برای شما مفید باشد:
مشخصات ماشین ساینا
زیباترین طراحی داخلی خودرو ایرانی
ایمن سازی خودرو
نویسنده حسین باباپور
