امروز در خودروبانک به سراغ موضوعی رفتیم که شاید از پیش پا افتاده‌ترین موضوعات حوزه خودرو باشد اما همچنان برای خیلی از افراد سوالات فراوانی به وجود می‌آورد و باعث سردرگمی آن‌ها می‌شود. موضوع مورد بحث امروز ما در خودروبانک مربوط می‌شود به انواع آرایش‌های رایج موتور خودروها. پس با ما همراه باشید تا این موضوع را یک بار برای همیشه کاملا موشکافی کنیم. ناگفته نماند که در این مطلب ما موتورهای درون سوز رایج را بر اساس چینش سیلندرها نسبت به یکدیگر دسته بندی می‌کنیم و سراغ انواع دسته بندی‌های دیگر مثل موتورهای برقی نمی‌رویم.
فیلم بررسی آرایش سیلندرها
مشاهده فیلم در یوتیوب
آرایش خطی سیلندرها – Inline
دسته اول رایج‌ترین، پرتیراژترین و به نوعی قدیمی‌ترین روش قرار دادن موقعیت سیلندرها نسبت به یک‌دیگرند. در این دسته که آرایش خطی یا Inline نام دارد، سیلندرها در یک خط مستقیم پشت سر هم قرار می‌گیرند. این آرایش به طور کلی ساده‌ترین نوع آرایش موتوری حساب می‌شود و به همین دلیل اقتصادی‌ترین انتخاب برای اکثر خودروهای داخلی و خارجی به حساب می‌آید.
آرایش خطی سیلندرهاالبته گاها معایبی مثل لرزش بیش از حد انتظار یا عدم تعادل کافی را نیز به همراه دارد که کاملا در مقابل وزن کم و تعمیرپذیری خوب آن‌ها قابل چشم پوشی است. این آرایش را معمولا با حرف I نشان می‌دهند، مثلا منظور از I4 یک موتور خطی چهارسیلندر است.
آرایش V شکل سیلندرها
دسته بعدی مربوط می‌شود به یکی از رایج‌ترین چینش‌های موتور در اس یو وی‌ها، خودروهای اسپرت و خانوادگی سایز بزرگ عملکردمحور یعنی آرایش وی شکل یا خورجینی. این آرایش سیلندرها را به دو بلوک مساوی روبروی هم با یک زاویه مشخص تقسیم میکند. مثلا در یک موتور شش سیلندر خورجینی، موتور به دو بلوک که هرکدام سه سیلندر را در خود جای داده‌اند تقسیم می‌شود. یا مثلا به همین ترتیب یک موتور خورجینی 8 سیلندر، دو بلوک 4 سیلندر است. ناگفته نماند که زاویه این دو بلوک میتواند با توجه به توزیع وزن خودرو، 15، 45، 60 یا 90 درجه باشد.
آرایش V شکل سیلندرها بزرگترین مزیت این موتورها کوچک‌تر کردن مجموعه موتور است، به شکلی که در یک موتور 12 سیلندر خطی شما باید سیلندرها را پشت هم در یک ردیف طولانی قرار بدهید اما در این آرایش تنها کافیست که آن‌ها را به دو بلوک 6 سیلندر تقسیم کنید تا مجموعه جمع و جورتر و همچنین پایداری بیشتری داشته باشید. همچنین این نوع موتور توانایی دستیابی به گشتاورهای بالا را بدون رسیدن به سقف دور موتور داراست. البته ناگفته نماند که به دلیل پیچیده‌تر بودن این آرایش موتور، طراحی، هزینه ساخت و همچنین مراحل تعمیر سخت‌تری را نیز به همراه دارد. این نوع آرایش را هم به دلیل شباهتش به حرف V، به اختصار با همین حرف نشان می‌دهند. مثل V6 یا V8. برای مثال ماسل کار های امریکایی معمولا از موتورهای V8 با حجم بالا و سوپرکارهای ایتالیایی مثل فراری و لامبورگینی معمولا از موتورهای V10 یا V12 استفاده می‌کنند.
آرایش بوکسر (فلت) سیلندرها – Boxer
آرایش بعدی در موتورهای احتراق داخلی، باکسر یا تخت نام دارد. تقسیم بندی سیلندرها در این شکل موتور دقیقا مثل موتور خورجینی است، اما این بار با این تفاوت که زاویه بین دو بلوک سیلندر، 180 درجه است و به عبارتی سیلندرها روبروی یک دیگر و به طور کاملا هم زمان به داخل و خارج حرکت می‌کنند. به همین دلیل بهترین توزیع وزن، تعادل و در نتیجه هندلینگ را بین تمام آرایش‌های رایج دارند.
آرایش بوکسر (فلت) سیلندرها البته عیب این پیشرانه‌ها هم مانند پیشرانه های وی شکل ساختار پیچیده‌شان است که تعمیر و روغن‌کاری آن‌ها را بسیار دشوار میکند. از این نوع موتور در فولکس واگن بیتل، پورشه باکستر، سوبارو ایمپرزا، تویوتا GT86 و خیلی از خودروهای عملکردی و اسپرت دیگر استفاده شده است.
آرایش W شکل سیلندرها
شکل بعدی مورد بررسی ما آرایشی نه چندان متداول اما کاملا مشهور به نام آرایش W شکل است. این نوع موتور که به نیرو بخشیدن به هایپرکارهای مختلف کمپانی بوگاتی مشهور است، در واقع ساخته دست فولکس واگن است و به جز بوگاتی می‌توان آن را در بعضی از مدل‌های آئودی و فولکس واگن هم دید.
آرایش W شکل سیلندرها این موتور که به طور دقیق‌تر از دو بلوک V شکل با زاویه کم تشکیل شده، ظرفیت قرارگیری سیلندرهای بیشتری را در بلوک‌ها فراهم میکند و به طور کلی به سه یا دو بلوک سیلندر تقسیم می‌شود. مثلا موتور W16 بوگاتی ویرون دارای دو بلوک دوقلوی چهار سیلندر است که 1000 اسب بخار قدرت تولید میکند و در مدل شیرون این قدرت به مرز 1600 اسب بخار هم می‌رسد. ناگفته نماند که قبل از ویرون و شیرون، این آرایش روی بعضی از مدل‌های دیگر مثل فولکس واگن پاسات، بنتلی کانتیننتال و آئودی A8 هم سوار شد است. از مزایای این نوع موتور هم می‌توان به ظرفیت‌های خیلی عجیب و غریب آن‌ها از لحاظ قدرت اشاره کرد که حتی آن‌ها را انتخاب خوبی برای کشتی‌ها و بعضی هواپیماها میکند. نیازی به گفتن هم نیست که باتوجه به پیچیدگی خیلی زیاد این شکل موتور، طراحی، ساخت و تعمیر آن کار هر کمپانی‌ای نیست و دستیابی به آن نیازمند سطح بالایی از تکنولوژی است.
آرایش روتاری (وانکل) سیلندرها – Rotary
شکل آخر مورد بررسی ما آرایشی است به اسم وانکل که شاید کمتر کسی اسم آن را شنیده باشد. این نوع موتور پایه و اساسی دقیقا مثل موتورهای پیستونی دارد اما به این شکل که تمام چهار مرحله چرخه اتو در فضای بین یک روتور متقارن سه‌گوش و یک محفظه رخ می‌دهد.
روتاری Rotary این نوع آرایش فقط مورد استفاده کمپانی مزدا در بعضی مدل‌ها مثل سری RX است. موتور وانکل به دلیل داشتن قطعات خیلی کمتر در مقایسه با موتورهای پیستونی عادی، طراحی ساده و قابل اتکاتری دارد و علاوه بر آن وزن و اندازه خیلی کمتری هم نسبت به أنواع دیگر دارد. البته از طرفی هم به دلیل مراحل احتراق طولانی، مخلوط سوخت و هوا معمولا درست شکل نمی‌گیرد و باعث خروج مخلوط از اگزوز می‌شود. همین موضوع هم باعث شد تا این موتور در اکثر آزمون‌های بین المللی نمره قبولی را کسب نکند.
نظر شما چیست؟ به نظر شما مناسب‌ترین نوع آرایش موتور برای خودروهای امروزی کدام است؟ نظرات خود را حتما با ما درمیان بگذارید.
