دوران وینتج و ابتدای عرصه کلاسیک صنعت خودروسازی جهان، تنها دو کشور بر این صنعت سلطنت می‌کردند، آمریکا و آلمان.اگر بخواهیم بر دوران سلطنت آلمان بر صنعت خودروسازی در دوران وینتج نگاه دقیق‌تری داشته باشیم، شایسته است که نام آلمان را تنها با نام برند مرسدس بنز جایگزین کنیم چرا که در آن دوران محصولات تولیدی ب ام و شایسته عنوان سلطنت نبوده و آئودی نیز گویی اصلا وجود خارجی نداشت.
تنها برندی که می‌توانست به قدرت طلبی و پیشروی آمریکایی‌ها نزدیک شده و بعضا از آن‌ها جلو بزند فقط مرسدس بنز آلمان بود. خودروسازی که در همان دوران به پیشرفت، دیوانگی و خاص گرایی مشهور بود و به همین دلیل هم توانست با آمریکا در صنعت خودروسازی سرشاخ شود.
برترین سدان لوکس تاریخ مرسدس بنز تحت عنوان 300 SEL 6.3 در دوران وینتج و کلاسیک به جرات یکی از برترین ساخته‌های دست آلمان‌ها بود که بین سال‌های 1968 تا 1972 روانه خط تولید شد. ایده‌ای که بعد‌ها به تولید سری دوم این خودرو منحصر به فرد بر پلتفرم W116 با پیشرانه قوی‌تر تحت عنوان مدل 450 SEL 6.9 شد. این خودرو را می‌توان آغازگر ذهنیت مرسدس بنز برای تولید خودروهای لوکس با تمرکز بر ویژگی‌های عملکرد محور دانست که تا امروز همچنان بر خط تولید قرار دارند.
آنچه در این مقاله از خودروبانک می‌خوانید، معرفی برترین و قدرتمندترین نسخه از مرسدس بنز کلاس S غیر رسمی نسل سوم (پیش از W116) مدل 1972 سوار بر پلتفرم لوکس W109 است.
از لیموزین تا سدان اسپرت
داستان از آنجایی شروع شد که نزدیک به یک دهه از ارائه یکی از مشهورترین محصولات تاریخ مرسدس بنز یعنی مدل 300SL کوپه گالوینگ (Gullwing) و کانورتیبل گذشته بود. برند مسدس بنز هیچ نسخه جایگزینی برای این خودرو ارزشمند گران قیمت و تولید محدود ارائه نکرده بود و در این یک دهه مرسدس بنز تقریبا در سکوت تولید به سر می‌برد.
اریک وکزنبرگر، یکی از مهندسان وقت مرسدس بنز در دهه 1960 به خود آمد و پیشنهاد داد که قدرتمندترین پیشرانه تولیدی مرسدس بنز با کد شناسایی M100 که ویژه لیموزین‌های تولید محدود سری 600 استفاده می‌شود را در خودروهای سدان سواری نیز می‌توان به کار گرفت تا یک خودرو سدان لوکس با ویژگی‌های اسپت به تولید برسد.
این ایده که بر پلتفرم لوکس W109 (سومین نسل کلاس S غیر رسمی) به عنوان نسخه‌ای تولیدی پیاده سازی و سپس روانه نمایشگاه خودرو بین المللی ژنو 1968 شد. این ایده تحت عنوان نام تجاری 300 SEL 6.3 از چند جهت برای مرسدس بنز دارای اهمیت بود. اول آن که پس از سال‌ها غیبت در بازار خودروهای خاص، این محصول یک سدان اسپرت/لوکس مطرح به شمار می‌آمد که از تصویر جهانی مرسدس بنز را یک بار دیگر در معرض دید جهان قرار می‌داد. دوم آن که حالا فرصت مناسبی دست داده بود تا تجهیزات و خط تولید بسیار سفارشی و دست‌ساز پیشرانه‌های سری M100 به کار گرفته شده و در تیراژی بالاتر مشغول فعالیت شوند.
طراحی گرگ در کت و شلوار
با داشتن ابعاد خارجی برابر 5000×1810×1420 و فاصله محورهای 2865 میلی‌متری، سدان لوکس/اسپرت 300 SEL 6.3 تفاوت خاصی با یک W109 معمولی ندارد. W109 پلتفرم مشترک با W108 است که هر دو نسل سوم کلاس S غیر رسمی (پیش از معرفی W116 به عنوان اولین کلاس رسمی S) به شمار می‌آیند. تنها تفاوت بارز میان این دو پلتفرم استفاده از پیشرانه‌های قدرتمندتر V8 و سطح آپشن‌های رفاهی بالاتر و جایگاه لوکس‌تر W109 در مقایسه با W108 است. در نتیجه جای تعجب نیست که مرسدس بنز قدرتمندترین پیشرانه تولیدی خود را بر W109 روانه بازار کند.
این سدان دوست داشتنی در نمای جلو، جلوپنجره بلند و بزرگ کرومی سنتی مرسدس بنز به همراه نشان سه پر این برند را به همراه دارد. قاب چراغ‌ها به همراه سپرها و زه‌های جانبی نیز از جنس کروم است که با توجه به سن و سال خودرو و تعلق آن به دهه 1960، به اندازه و به زیبایی استفاده شده است.
در طراحی W108/W109 دیگر خبری از بیرون زدگی و باله روی گلگیرهای عقب W111/W112 تحت عنوان فین‌تیل نیست. خودرو ظاهری معقول‌تر و متشکل از قوس‌ها و زوایای نرم بیشتری دارد. با استفاده از بدنه کوتاه‌تر در خط جانبی، شیشه‌های اطراف خودرو در مقایسه با نسل دوم بزرگ‌تر طراحی شده و دید سرنشینان و تسلط راننده نسبت به بیرون خودرو به مراتب بهتر است. این ظاهر در نسخه مورد بررسی با ریم‌های آلیاژ آلومینیوم طرح باروک تکمیل می‌شود که یکی از مشهورترین ریم‌های به کار رفته در تاریخ انواع مرسدس بنز است. به عقیده شخص نگارنده، نسل سوم کلاس S غیر رسمی زیباترین سبک طراحی و تناسبات هندسی در مرسدس‌های کلاس S غیر رسمی را با خود به ارمغان می‌آورد. با این وجود همچنان بسیاری از افراد، نسل اول پونتون یا نسل دوم فین‌تِیل را خاص‌تر و زیباتر می‌دانند.
نمای داخلی 300 SEL 6.3 تفاوت چندانی با نمونه‌های معمولی‌تر W109 یا حتی W108 ندارد. داشبرد ساده با نشانگرهای نوین سه قلو دایره‌ای (بر خلاف نشانگرهای عمودی W111/W112) مزین به برخی آپشن‌ها که در بیشتر کلاس Sهای نسل سوم یافت نمی‌شود. خوشبختانه نمای داخلی با تناسب رنگی بسیار زیبا سرمه‌ای و ترکیب طرح چوب به زیبایی با رنگ آبی آسمانی نمای خارجی خودرو هماهنگ شده است تا یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت طراحی دهه 1960 و 1970 میلادی آمریکا و آلمان که همان تریم دو رنگ داخلی باشد را به رخ علاقه‌مندان این صنعت بکشاند.
به عنوان یک سدان لوکس فول آپشن از برند آلمانی مرسدس بنز، این نسخه با برترین ویژگی‌های رفاهی روانه بازار شد که در دوران خود از بسیاری جهات فقط با کادیلاک و لینکلن (با تلفظ صحیح لینکِن) در رقابت بود. در نتیجه ویژگی‌های رفاهی چون سیستم تعلیق بادی، ترمز دیسکی دو جداره هوا خنک بوستردار در هر دو محور، فرمان هیدرولیک، قفل مرکزی و بالابر برقی شیشه‌های هر چهار در به صورت استاندارد عرضه شد. اما بر خلاف آمریکایی‌های پر آپشن آن دوران، سایر ویژگی‌های رفاهی نظیر سیستم تهویه مطبوع، سانروف برقی، سیستم پخش کاست، پرده شیشه‌های ردیف عقب، میز کارو چراغ‌های مطالعه تنها به صورت آپشن در دسترس بود.
مجموعه فنی، قلب فیل
اما همه چیز در مورد 300 SEL 6.3 به پیشرانه M100 V8 آن باز می‌گردد. این پیشرانه یکی از برترین تولیدات فنی مرسدس بنز تا آن دوران بود که به صورت دست‌ساز ویژه سری 600 لیموزین به تولید می‌رسید. این پیشرانه از بلوک چدنی با سرسیلندرهای آلومینیومی بهره می‌گرفت که به سیستم پاشش سوخت انژکتور به طراحی و ساخت خود دایملر بنز مجهز بود. بر خلاف پیشرانه‌های معمولی، M100 ازمیلنگ، شاتون و پیستون‌های ساخته شده به روش سخت‌کاری فورج ساخته شده بود که دوام و تحمل بسیار بالاتری نسبت به قطعات مشابه تولید شده به روش ریخته‌گری داشت. هر پیشرانه 265 دقیقه تست فنی را پشت سر می‌گذاشت که 40 دقیقه آن در حالت پرفشار سپری می‌شد.
توان خروجی این پیشرانه برابر با 247 اسب بخار در دور 4000 و گشتاور آن معادل با 500 نیوتون.متر در دور بود که از طریق گیربکس چهار سرعت اتوماتیک به محور عقب این خودرو 1765 کیلوگرمی منتقل می‌شد. 300 SEL 6.3 با چنین ستاپ نسبتا قدرتمندی می‌تواند در مدت زمان 6.6 ثانیه از حالت سکون به تندی 100 کیلومتر بر ساعت دست یابد و درگ 402 متر را در 14.2 ثانیه پشت سر بگذارد. حداکثر سرعت قابل دستیابی این خودرو بر اساس ادعای کارخانه برابر با 220 کیلومتر برساعت بود اما این سدان لوکس/اسپرت می‌توانست به سادگی با سرعت 200 کیلومتر بر ساعت به همراه پنج سرنشین به کروز طولانی مدت ادامه دهد.
این پیشرانه هیچ‌گاه به منظور شرکت در مسابقات در نظر گرفته نشد اما به هر حال موفق شد در مدت زمان بسیار کوتاهی پا به دنیای مسابقات اتومبیلرانی بگذارد که نتیجه آن کسب مقام دوم مسابقات استقامت 24 ساعته اسپا (Spa) بود.
بزرگ‌ترین مشکل 300 SEL 6.3 قیمت بسیار زیاد آن در مقایسه با رقبای آمریکایی و قدرتمند آن دوران بود. به همین دلیل مرسدس بنز با نظارت بر فروش نسبتا پایین این خودرو بسیار محبوب بر آن شد که پیشرانه‌های V8 دیگر با حجم و قدرت کمتر و قیمت نهایی به مراتب پایین‌تر را نیز روانه بازار کند. در نتیجه W109 اولین سری از خودروهای کلاس S بود که به صورت رسمی به پیشرانه‌های V8 مجهز می‌شد. در نتیجه پلتفرم W109 با دو پیشرانه V8 به حجم‌های 3.5 و 4.5 لیتر نیز روانه بازار شد که با داشتن بازه قیمت پایین‌تر در مقایسه با نسخه 6.3 لیتری، فروش بیشتری برای پلتفرم W109 به ارمغان آورد.
سرانجام 300 SEL 6.3
تولید کلاس اس نسل سوم غیر رسمی (W109) با پیشرانه M100 منجر به افزایش تیراژ تولید این پیشرانه از تعداد 2700 واحد برای لیموزین 600، به تعداد 6500 واحد برای 300 SEL 6.3 انجامید که استفاده مفید از خط تولید پیشرانه دست‌ساز M100 و بهبود تصویر مرسدس بنز در جامعه جهانی خودروسازی را به همراه داشت.
این پیشرانه در اولین نسل رسمی کلاس S با کد پلتفرم W116 (1972-1980)، با ارتقا حجم به 6.9 لیتر و اعمال برخی طراحی‌های فنی درخور توجه نظیر استفاده از سیستم روان‌کاری کارتر خشک (Dry Sump) با ظرفیت 12 لیترروغن با بازه تعویض روغن در هر 20 هزار کیلومتر و سیستم پاشش سوخت انژکتور K-Jetronic شرکت بوش (BOSCH) انجامید چرا که بر خلاف نسخه 6.3 لیتری، نمونه 6.9 لیتری این بار ویژه استفاده در مسابقات طراحی شده بود. اما خوشبختانه این پیشرانه به پیکربندی نسخه لوکس/اسپرت W116 با کد شناسایی تجاری 450 SEL 6.9 نیز راه یافت تا با داشتن قدرت 286 اسب بخار و گشتاور 550 نیوتون.متر، یکی از قدرتمندترین محصولات تاریخ مرسدس بنز را رقم بزند.
تیراژ تولید 300 SEL 6.3 در مقایسه با سایر نمونه‌های تولیدی W109 بسیار محدود و قیمت نهایی آن بسیار بالا بود. در نتیجه حضور این خودرو در بازار ایران در آغاز دهه 1970 میلادی تنها از سوی قشر بسیار ثروتمند جامعه آن دوران ممکن شد. امروزه تعداد نمونه‌های موجود این مدل در کشورمان شاید به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد.
در انتها جا دارد از آقای ارژنگ احمدی جهت همکاری با خودروبانک برای تهیه این گزارش کمال تشکر را داشته باشیم.
