لندکروزر (Land Cruiser) نام سری محصولات آفرودی سایز بزرگ تویوتا است که اولین بار در سال 1951 میلادی با کپی برداری مستقیم و مهندسی معکوس جیپ بَنتَم (Bantam GP) یافت شده در فیلیپین، روانه ارتش امپراطوری ژاپن شد. این جیپ که در آن زمان BJ و FJ نام گرفت، آغازگر سری محصولات نظامی تویوتا بود.
با ورود نسل سوم سری لندکروزر با نام سری 40 (J40) در سال 1960، این سری به خودرویی کم استهلاک، توانمند و اقتصادی ویژه مسیرهای بیراهه بدل شد که در بازار عمومی بسیاری از کشورهای جهانی نیز به فروش رسید. سری 40 در دوره پایانی جنگ هشت ساله ایران-عراق و در غیاب محصولات آمریکایی نیز حضور چشمگیری داشت و از همان دوران در بازار ایران به محبوبیت و جایگاه ویژه‌ای دست یافت. سری 40 تا سال 1984 به مدت 25 سال بر خط تولید تویوتا قرار داشت و از آن پس جای خود را به نسل چهارم لندکروزر یعنی سری 50 (J50) داد که در تیراژ نسبتا محدودی به ایران وارد شد.
اولین ژاپنی با طراحی گذشته‌گرا
محبوبیت سری 40 باعث شد تا به موازات ورود سری 60 به خط تولید تویوتا، خط تولید انحصاری به نسل جدید سری 40 با نام سری 70 (J70) نیز اختصاص یابد. این سری به منظور حفظ بازار پرفروش و کسب محبوبیت بیشتر از سوی تویوتا به تولید رسید. در نتیجه سبک طراحی این سری کاملا منطبق بر طراحی ابتدایی سری 40 انجام گرفت تا شباهت ظاهری سری 70 به سری محبوب 40 به حداکثر خود برسد.
سری 70 از سال 1984 تنها با برخی تغییرات جزئی ظاهری در حد یک فیس لیفت روانه خط تولید شد تا نسل دوم انحصاری سری 40 اما با نام نوین سری 70 را شکل دهد. از این سو در نگاهی گذرا و کوتاه به سری‌های قدیمی و به اصطلاح مدل پایین سری 70 شاید نتوان تفاوت‌های ظاهری میان این دو مدل را تشخیص داد چراکه تقریبا هیچ یک از خطوط اساسی و ابتدایی بدنه سری 40 در سری 70 دستخوش تغییر نشد. اما با نگاهی دقیق‌تر، باید از ادغام چراغ‌های راهنمای جلو با قاب چراغ و جلوپنجره به عنوان مهم‌ترین تمایز ظاهری سری 70 و سری 40 یاد کرد. هدف تویوتا حفظ ظاهر و روح ابتدایی سری 40 در سری 70 بود و از این رو تغییرات ظاهری در نسخه‌های ابتدای سری 70 چه در نمای خارجی و چه در نمای داخلی بسیار مینیمال و جزئی بود.
از آنجایی که سری 70 در خانواده بزرگ لندکروزر تنها یک محصول جانبی با تیراژ تولید نسبتا محدودتر به حساب می‌آمد، تویوتا در گذر زمان بودجه زیادی به تغییرات ظاهری و فنی آن اختصاص نداد. به همین دلیل بزرگ‌ترین تحول ظاهری و فنی در خانواده سری 70 در سال 2007 انجام گرفت. در این سال سری 70 به شاسی و محورهای پهن‌تری مجهز شد تا بتواند پیشرانه توربو دیزل 4.5 لیتری V8 (پیشرانه 1VD-FTV) را در دل خود جای دهد.
همچنین نمای جلو خودرو از جلوپنجره گرفته تا طراحی چراغ‌ها و راهنماها به طور کلی دگرگون شد تا نمای مدرن امروزی سری 70 را شکل دهد اما همچنان ظاهر سنتی کالسه‌ای سری 40 در بدنه سری 70 بدون تغییر باقی ماند. نمای داخلی نیز در این سال با تغییرات بزرگی مواجه شد که مهم‌ترین آن‌ها تغییرات طراحی به منظور مدرن سازی نمای داخلی و پیروی از قوانین روز بود. با توجه به وسواسی که تویوتا در حفظ ظاهر قدیمی سری 40 در سری نوین‌تر 70 به خرج داد، به سادگی می‌توان سری 70 را اولین خودرو ژاپنی تاریخ دانست که بر اساس سبک طراحی گذشته‌گرا یا رترو (Retrospective) به تولید رسید. احتمالا جایگاه دوم گذشته‌گرا ترین محصولا ژاپنیرا باید به تویوتا FJ Cruiser اختصاص داد که در سال 2003 و بازهم بر اساس طراحی قدیمی نسخه سه در سری 40 به تولید رسید.
سری 70 همانند سری 40 در نسخه‌های مختلف سه در، پنج در، وانت تک کابین، دو کابین، نفربر (آمبولانسی) و شاسی به تولید رسید که هر یک از آن‌ها با کد انحصاری خود اما بنا بر نام پایه J70 (نظیر J79، VDJ76، J75 و ...) به تولید می‌رسند که بر اساس سنت همیشگی، نسخه تک کابین وانت با کد J79 (J49 در سری 40) شناخته می‌شود.
نیروگاه سری 70
پیرو تولید سری 40، سری 70 نیز تا سال 1992 از پیشرانه شش سیلندر خطی (I6) خانواده سری F بهره گرفت. سری F از سال 1949 به حجم 3.9 لیتر بر طیف گسترده‌ای از محصولات تویوتا مخصوصا خانواده شاسی بلندهای شهری و نظامی به کار گرفته شد. این پیشرانه در سال 1975 جای خود را به نسخه 4.2 لیتری با کد شناسایی 2F داد. سال 1985 پیشرانه پیشرفته‌تر خانواده F با کد 3F به حجم 4.0 لیتر جایگزین 2F شد و پیش از خروج از خط تولید در نسخه انژکتوری نیز به تولید رسید که با کد 3F-E شناخته می‌شود.
سال 1993 نسل جدید پیشرانه‌های شش سیلندر خطی تویوتا با کد شناسایی 1FZ و 1FZ-E (نسخه انژکتوری) برای سری 70 برگزیده شد که حجمی برابر با 4.5 لیتر داشت و با طراحی سیستم سوپاپ‌بندی از نوع DOHC، به مجموع 24 سوپاپ مجهز بود. این پیشرانه تا پیش از جایگزینی با نسخه جدیدتر پیشرانه‌های تویوتا در سال 2009، تغییرات فنی بسیاری به خود دید و در نسخه گازسوز LPG نیز به تولید رسید. قدرتمندترین پیشرانه این سری با کد 1FZ-FE شناخته می‌شود که قادر به تولید 240 اسب بخار قدرت در دور 4600 و 410 نیوتون.متر گشتاور در دور 3600 با سوخت 91 اکتان و بدون استفاده از سیستم کاهنده آلایندگی کاتالیزور بود.
با اعمال تغییرات عمده و اساسی بر خانواده سری 70 در سال 2007، استفاده از پیشرانه نوین نیز در دستور کار قرار گرفت. در نتیجه در سال 2009 پیشرانه جدید 1GR-FE از خانواده پیشرانه‌های GR تویوتا از نوع 24 سوپاپ V6 به حجم 4.0 لیتر برای سری 70 انتخاب شد که در حقیقت از سال 2002 و به موازات معرفی مدل FJ Cruiser به بازار عرضه شده بود. این پیشرانه بر خلاف خانواده سری F و FZ به دلیل طراحی از نوع V شکل ذاتا دور موتور بالاتر، قدرت بیشتر اما گشتاور پایین‌تری داشت و جنس بلوک و سرسیلندهای آن از آلومینیوم ریختگری و در نتیجه از پیشرانه‌های قدیمی‌تر مقداری سبک‌تر بود.
پیشرانه 1GR به کاررفته در سری 70 از دیدگاه برخی طراحی‌های جزئی با نمونه مشابه به کار رفته در FJ Cruiser متفاوت است اما سری 1GR وابسته به سال تولید و آپشن‌های به کار رفته در آن (مانند سیستم زمان بندی متغیر سوپاپ‌ها/VVT) می‌تواند قدرتی برابر با 235 تا 317 اسب بخار و گشتاوری در حدود 370 تا 400 نیوتون.متر تولید کند که با توجه به دور کاری بالاتر آن با گیربکس‌های مجهز به تعداد دنده‌های بیشتر (پنج سرعت و بالاتر) هماهنگی بهتری دارد.
سری 70 در ایران
مدل‌های متنوعی از سری 70 در بازار ایران وجود دارد که احتمالا فراوان‌ترین آن‌ها نمونه‌های مدرن‌تر وارداتی سال 2010 به بعد هستند که در بازار کشور با لقب "تویوتا پانکی" شناخته می‌شوند و به پیشرانه‌های 1GR-FE و گیربکس 5 سرعت دستی مجهز هستند. اما درکمال ناباوری باید بدانید که زمانی سری 70 در ایران مونتاژ می‌شد.
داستان به دوران تولید سری‌های ابتدایی J70 باز می‌گردد. زمانی که روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن بسیار خوب بود، ایران پیشنهاد مونتاژ و تولید داخلی تیراژ نسبتا محدودی از نسخه‌های اولیه و قدیمی سری 70 را به ژاپن داد. از این رو این فرایند به شرکت خودروسازان فتح وابسته به سپاه پاسداران سپرده شد تا سری 70 را در سه نسخه تک کابین، دو کابین و آمبولانسی به تولید برساند که در ایران به ترتیب سهند کروزر، الوند کروزر و کیان نام گرفتند.
این سه محصول از همان ابتدا از سوی خودروسازان فتح به منظور استفاده در نهادهای نظامی و دولتی (نظیر صدا و سیما) به تولید رسید. با توجه به ماهیت نظامی فعالیت‌های شرکت خودروسازان فتح، به درستی نمی‌توان تخمین زد که چه تعداد از سری 70 در کشور و تا چه اندازه به صورت ایرانیزه و بومی‌سازی شده به تولید رسیدند. اما به طور قطع می‌توان گفت که شاسی و مجموعه انتقال نیرو سری 70های تولید خودروسازان فتح از ژاپن وارد شده و احتمالا برخی قسمت‌های اتاق و تجهیزات داخلی آن در کشور مونتاژ شده است چرا که بسیاری از قسمت‌های داخل اتاق سری 70های تولید خودروسازان فتح نظیر رودری‌ها، دستگیره درها، پنل کنترل سیستم تهویه مطبوع و دستگیره‌های سقفی همگی از محصولات شرکت سایپا (احتمالا خانواده پراید) قرض گرفته شده و کیفیت مونتاژ و دوام قطعات داخلی آن بسیار پایین است.
جایگاه جهانی سری 70
لندکروزر سری 70 یکی از شاخص‌ترین محصولات سری لندکروزر از خانواده شاسی بلندهای کاربردی تویوتا است که متاسفانه بنا بر سیاست‌های این شرکت، به بسیاری از بازارهای مهم جهان از جمله آمریکای شمالی و اروپا صادر نشد تا مدل‌هایی چون هایلوکس (تاکوما) و تاندرا، بار کلاس وانت‌های تویوتا در این بازارهای مهم را بر دوش بکشند. در بازار بسیار محبوبی چون استرالیا نیز تیراژ تولید و واردات این محصول بسیار محدود بوده است. در حقیقت بزرگ‌ترین بازار فروش و صادرات سری 70 دو بازار مهم ژاپن و بازار خاورمیانه است.
سری 70 در بازار ایران همانند سری 40 جاودان و محبوب واقع نشد که مهم‌ترین دلیل آن عدم واردات یا تولید پیوسته این خودرو در بازار است. در حقیقت سری 70 شانس این را نداشت تا در تیراژ بسیار زیاد در بازار ایران حضور یابد تا بتواند یاد و خاطره سری 40 را در جایگاه خودرویی اقتصادی و توانمند اما مدرن، تکرار کند. سری 70های موجود در ایران معمولا از نسخه‌های کلاس وانت و نمونه‌های مدرن/کلاسیک هستند و نسخه‌های شاسی بلند پنج در (Wagon SUV) آن‌ها به ندرت یافت می‌شود. نسخه‌های وارداتی مدرن‌تر نیز که حدود سال‌های 2010 به بعد به بازار خودروهای وارداتی ایران راه یافتند نیز معمولا از نوع تک کابین هستند و از دیدگاه قیمت نهایی به اندازه‌ای سر به فلک می‌کشد که برای یک فرد معمولی به هیچ عنوان توجیح منطقی و کاربردی ندارند.
از این رو دور از انتظار نیست که خودروهای فراوان‌تر از کلاس مشابه نظیر نسل‌های دیگر لندکروزر در نسخه‌های پنج در یا وانت‌های ارزان‌تر و فراوان‌تری چون هایلوکس‌های مدل پایین، در دید مشتریان ایرانی محصولات تویوتا محبوب‌تر واقع شوند.
در انتها جا دارد از آقای محمد الماسی مالک محترم خودرو برای همکاری جهت تهیه این گزارش کمال تشکر را داشته باشیم.
