جیپ، کلمه‌ای در دیکشنری‌های انگلیسی زبان به منظور توصیف خودرویی همه‌جا رو با قابلیت‌های آفرود برتر که ویژه مسیرهای صعب العبور طراحی و ساخته شده است. کلمه‌ای که برای توصیف تمامی خودروهای دو دیفرانسیل آفرودی جهان، حتی هامر و کلاس G مرسدس بنز استفاده می‌شود. زمانی که نام یک برند (هماند کادیلاک) وارد فرهنگ واژگان زبان انگلیسی می‌شود باید بدانید که این نام به هیچ عنوان شوخی بردار نیست. نیت، کش مکش با خودرو دوستان و به اصطلاح ماشین بازان نیست، که جیپ بهتر است یا جی کلاس بنز. هرچند که پاسخ بسیار ساده است اما باید آگاه باشید که نام هایی چون جیپ (و کادیلاک) به این سادگی‌ها به فرهنگ واژگان انگلیسی راه نیافته‌اند و همین نکته کوچک می‌توان به اندازه عمر تقریبی 80 ساله این برند حرف برای گفتن داشته باشد.
داستان اسطوره‌ای با نام رنگلر (Wrangler) برای بسیاری از افراد شاید به میانه‌های دهه 1980 میلادی و دنیای نوین جیپ بازگردد اما در حقیقت قصه این نام ریشه عمیق‌تری در جنگ جهانی دوم دارد. آنچه در ادامه این مقاله از خودروبانک می‌‌‌خوانید آشنایی با جیپ رنگلر نسل سوم با کد شناسایی JK مدل 2015 در جزیره زیبای کیش است.
مدرنیته به تعریف جیپ
داستان به جنگ خونین جهانی دوم و تولیدات نظامی ¾ تن نیروی زمینی ارتش آمریکا با نام جیپ باز می‌گردد. زمانی که یک نام به تنهایی سرنوشت این جنگ ویرانگر را به نفع متفقین تغییر داد و نام نازی، هیتلر و قماش ننگینش را برای همیشه زیر آوار جنگ مدفون کرد. زمانی که جنگ رو به پایان گذاشت نوبت ساخت و ساز ویرانه‌های به جا مانده فرار رسیده بود. اقتصاد رو به رشد گذاشت و وضعیت مالی و معیشتی مردم روز به روز بهتر و بهتر شد. با بهبود وضعیت اقتصادی و نیاز رو به رشد وسیله‌های نقلیه، آمریکایی‌ها را بر آن داشت تا به سرعت بر سر میز طراحی بازگشته و خودروهای دوره پسا جنگ، معروف به دوره Post War را طراحی و تولید کنند.
جیپ در جنگ جهانی دوم به خوبی نشان داد که نه تنها به عنوان یک وسیله نقلیه نظامی همه‌جا رو و جان سخت، بلکه به عنوان یک خودرو نوظهور با قابلیت انتقال لذت جدید رانندگی با نام آفرود به عوام مردم، می‌تواند به عنوان نقطه عطف صنعت خودروسازی قرن بیستم عمل کند. در عمل نیز چنینی مهمی به وقوع پیوست و نام جیپ مصادف شد با برترین خودروهای آفرودی جهان از دیدگاه قیمت رقابتی، سهولت نگهداری و دوام مثال زدنی. اما جیپ برای ورود به بازار مردمی و فروش عمومی نیاز به خودروهایی داشت که با استانداردهای غیرنظامی و رفاهی هماهنگی بیشتری داشته باشد. اینگونه بود که سری خودروهایی تحت نام تجاری سری CJ مخفف واژگان Civilian Jeep یا "جیپِ مردمی" با اشاره به ویژگی‌های رفاهی و غیر نظامی آن‌ها متولد شد.
مشهورترین سری CJ موجود در بازار ایران، CJ5 با نام ملی جیپ شهباز ساخت شرکت سهامی جیپ ایران است که در دوران پهلوی به تولید می‌رسید. این خودرو یکی از مشهورترین ساخته‌های جیپ در بازار جهانی است که ترکیب مستقلی از قابلیت‌های آفرود، پیشرانه‌ای بادوام و قدرتمند، قیمت بسیار رقابتی، دسترسی جهانی بسیار ساده و ماندگاری غیرقابل باور را در اختیار خریدار گذاشت و به یکی از سرسخت‌ترین خودروهای آفرودی جهان معروف شد. نسل بعدی این خودر با نام CJ7 به همراه مجموعه جدید و ارتقا یافته‌ای از تجهیزات رفاهی و آفرودی، نظیر فاصله محورهای بیشتر و پیشرانه V8، نام جیپ را یک سر و گردن بالاتر برد.
با ورود به دهه 1980 و پایان تولید سری CJ در سال 1986، جیپ نیاز مبرم به یک خودرو آفرودی نوین را به شدت احساس می‌کرد چرا که در نهایت سری CJ، یک خودرو نظامی در پوشش رفاهی خودروهای شهری بو و نه یک آفرودر شهری و راحت. این برند بین سال‌های 1944 تا 1986 در مجموع بیش از 1.5 میلیون دستگاه خودرو تنها از سری CJ به فروش رسانده بود که ضمن خیره‌کننده بودن، این رقم نشان از پتانسیل بسیار بالا این سگمنت از آفرودرهای کوچک سایز داشت. دهه 1980 یعنی دوران کلاسیک/مدرن صنعت خودرو آمریکا. به همین جهت سری کاملا نوینی از خودروهای نوظهور آفرودی جیپ تحت نام سری رَنگلِر (Wrangler) روانه بازار شد که در ایران به اشتباه رانگلر تلفظ می‌شود.
اولین رنگلر با کد شناسایی فنی YJ در سال 1986 روانه بازار شد. این نسل با کپی‌برداری اتاق و قرض گیری پیشرانه‌های 4 سیلندر میتسوبیشی یا مگا موتور در ایران، تحت نام جیپ صحرا به تولید رسید اما در حقیقت هیچ ارتباط فنی به YJ حقیقی ندارد. نسل دوم در سال 1996 با نام شناسایی فنی TJ و نسل سوم که با کد JK شناخته شده و خودرو مورد بررسی ما نیز از همین نسل است، در سال 2006 روانه بازار جهانی شد. JK تا سال 2018 بر خط تولید قرار داشت و دو سال پیش با نسل چهارم سری رنگلر با کد شناسایی JL روانه بازار شد که نهایت توان فنی، اوج قدرت آفرودی و انتهای کیفیت و راحتی است که تا کنون از سوی برند جیپ در مدل رنگلر به بازار جهانی عرضه شده است.
طراحی: از خانواده‌ای سنتی
اگر انتظار دارید المان‌های طراحی آفرودی‌ترین محصول جیپ از سال 1944 تا ابتدای نسل سوم رنگلر (JK) تغییری کرده باشد، سخت در اشتباهید. اگرچه ظاهر JK بدون شک المان‌های نوین و مد روز طراحی را به نمایش می‌گذارد اما آنچه در ظاهر کلی آن دیده می‌شود همان سری CJ دهه 1940 میلادی است. طراحی رنگلر با تعصب و وسواس شدید و کاملا منطبق بر ضرب المثل مشهور آمریکایی "Tried & True" به معنای "روشی آزمایش شده که در طی سالیان دراز پاسخ مطلوب داده است"، طراحی و ساخته شده است. در نتیجه این رنگلر همان CJ است که تنها در زیر ظاهر نسبتا نوین‌تر خود مجموعه‌ای بی‌نظیر از ویژگی‌های آفرودی را پنهان کرده است.
دو چراغ گرد جلو به همراه جلوپنجره 7 شکاف عمودی که در صنعت خودرو تنها در تملک و اختیار برند جیپ به ثبت جهانی رسیده و کسی اجازه کپی‌برداری از طراحی آن را ندارد، گلگیرهای بیرون زده و قطعات بدنه‌ای که تک تک آن‌ها قابلیت جدا شدن و تبدیل این خودرو به یک آفرودر حرفه‌ای را دارد. نهایت سادگی در خطوط شکسته، استفاده از کمترین زوایای نرم و زیبایی در اوج سادگی، این تمام چیزی است که سنت طراحی ظاهری و فنی رنگلر بر آن سوار شده است. البته نسخه مورد بررسی این مقاله به کیت تغییر ظاهری در جلوپنجره مجهز است که با وجود دور کردن این خودرو از ظاهر اصیل و جیپ مانند آن، چهره‌ای بسیار خشمگین و تحاجمی به آن داده است. استفاده از این نوع کیت‌های تغییر جلوپنجره در ایالات متحده آمریکا نیز بسیار محبوب و رایج است.
تفاوت بسیار بارز سری رنگلر با سری CJ در ابعاد خارجی آن‌ها است. اگرچه نسخه‌های ابتدایی رنگلر، مخصوصا YJ و TJ از دیدگاه ابعادی بسیار به CJ5 نزدیک‌اند اما با گذر زمان و عرضه سری JK، این خودرو از دیدگاه ابعاد خارجی رشد چشمگیری به خود دید و در نسخه‌های سه در، از کلاس شاسی بلندهای سایز کوچک و در نمونه‌های 5 در، از سگمنت شاسی بلندهای سایز متوسط به حساب می‌آید. در نتیجه تعجب نکنید که یک JK سه در از دیدگاه ابعاد خارجی حتی از یک نیسان پاترول سه در نیز بزرگ‌تر باشد.
این خودرو (نسخه 3 در) دارای ابعاد خارجی برابر با 4173×1872×1801 میلی‌متری است که بر فاصله محورهای 2423 میلی‌متری سوار شده است. از این رو نسخه 3 در آن همانند گذشته بیشتر مناسب سفرهای آفرودی 2 نفره برای خانواده‌های فاقد فرزند است. اگرچه این خودرو قابلیت حمل 4 سرنشین بالغ را دارد اما حقیقت آن است که حجم محفظه بار آن در حدود 200 لیتر در حالت استاندارد و حدود 590 لیتر در صورت خواباندن صندلی‌های ردیف دوم فضا خواهد داشت که الزاما جادارترین گزینه در این سگمنت به حساب نمی‌آید.
از خودرویی که ویژه آفرود مهندسی شده است انتظار ویژگی‌های لوکس گرایی نداشته باشید. حقیقت آن است که حتی رنگلر JL را نیز خودرو لوکسی به حساب نمی‌آورند هرچند که متریال به کار رفته در آن به مراتب از JK بهتر است. اما برای خودرویی از این کلاس که احتمالا تحت تاثیر عوامل محیطی مسیرهای آفرودی چون شن و ماسه، آب، گِل، حیوانات، شاخ و برگ درختان و مواردی از این دست قرار دارد، بدون شک بهترین پوشش قابل استفاده پلاستیک فشرده است که بالاترین دوام را در دراز مدت از خود نشان می‌دهد.
این داستان در خصوص رودری‌ها و روکش صندلی‌ها نیز صدق می‌کند. به این ترتیب که درهای خودرو همانند سقف آن قابلیت باز شدن دارند و مالک می‌تواند آن‌ها را در خانه بگذارد و بدون در، به آفرود مشغول شود، البته باید امیدوار باشد که هوا بارانی نشود. در آن صورت استفاده از سقف برزنتی تنها راه چاره برای فرار از هوای نامساعد خواهد بود. نسخه‌های پایه JK با روکش صندلی‌های وینایل (چرم مصنوعی) با پارچه عرضه می‌شوند که شست و شو آن‌ها بسیار ساده است و دوام بسیار بالاتری در مقایسه با چرم طبیعی دارند ضمن آن‌که هزینه نهایی تولید را نیز پایین نگه می‌دارد.
المان‌های طراحی استفاده شده در نمای داخلی JK بسیار ساده است و در تعداد جزئی مستطیل و تعدادی دایره (نشانگرهای پشت فرمان، دریچه‌‌های سیستم تهویه و ادوات کنترلی) خلاصه می‌شود. سادگی بیش از حد کابین در نسخه JK، خوشبختانه با ورود نسل چهارم رنگلر (JL) به شکل بسیار مناسبی اصلاح شد. کسانی که از کیفیت متریال داخلی و سبک طراحی سری رنگلر ایراد می‌گیرند به هیچ عنوان با ماهیت این خودرو توانمند و ارزان قیمت آفرودی آشنا نیستند.
سری رنگلر یکی از پرآپشن‌ترین و سفارشی‌ترین محصولات تولیدی برند جیپ است. به عبارت بهتر بسیاری از ویژگی‌های رفاهی برای این خودرو از سوی مالک قابل سفارش است در نتیجه هر رنگلر ممکن است با رنگلر دیگری از دیدگاه سطح آپشنی تفاوت بسیار زیادی داشته باشد.
مشخصات فنی: صخره نورد برتر
طراحی فنی رنگلر با تمرکز بر توان صخره نوردی انجام شده است. اگرچه این خودرو توان رانندگی سریع در مسیرهای بیراهه را نیز دارد اما تخصص آن عبور از مسیرهای سنگلاخ و تند و تیز است. سری رنگلر (تا سری TJ) در بهترین حالت با پیشرانه‌های خطی شش سیلندر 4.0 لیتری سری پاورتک (PowerTech I6) در ایران معروف به پیشرانه 6 سیلندر موپار، ارائه می‌شدند که در حقیقت پیشرانه‌های مدرن و ارتقا یافته سری 258 کمپانی امریکن موتورز (258 AMC) به حساب می‌آمدند که در اصل معادل 4.2 لیتر حجم داشتند. همچنین گیربکس‌های ارائه شده یا از نسخه‌های اتوماتیک 4 سرعت و یا 5 سرعت دستی بودند که از طریق سیستم دو دیفرانسیل به هر چهار چرخ منتقل می‌شد.
اما سری JK برای اولین بار از پیشرانه‌های نوین 3.6 لیتری سری پنتااستار (Pentastar به معنای ستاره پنج پر، اشاره به لوگو شرکت عظیم کرایسلر) بهره برد که در فرمت V6 و از نوع 24 سوپاپ بود. این پیشرانه توان تولید قدرتی معادل با 285 اسب بخار در دور 6400 و گشتاوری برابر با 350 نیوتون.متر در دور 4800 دارد. این پیشرانه بر خلاف سایر پیشرانه‌های حجیم آمریکایی، با ساختار سوپاپ DOHC (4 سوپاپ در هر سیلندر) و مجهز به سیستم زمان بندی متغییر سوپاپ‌ها طراحی و تولید شد و یکی از بهترین پیشرانه‌های کم حجم تولید شده در دهه‌های اخیر از سوی کرایسلر است.
گیربکس به کار رفته در این خودرو نیز از نوع دستی با یک واحد ضریب دنده بیشتر نسبت به نسل پیش، از نوع 6 سرعت دستی (4 و 5 سرعت اتواتیک آپشنال) است و با کمک سیستم دو دیفرانسیل موقت انتخابی (4WD) و گیربکس کمکی ضریب سنگین (2.72 به 1) دستی، نیرو تولیدی را در اختیار هر دو محور قرار می‌دهد. با داشتن محورهای یک پارچه صلب و سیستم تعلیق 3-لینک در جلو و 4-لینک در عقب به همراه فنربندی لول و کمک‌های هیرولیکی در هر چهار گوشه خودرو، بسیاری این نوع سیستم تعلیق را قدیمی می‌پندارند اما حقیقت آن است که با داشتن حداقل ارتفاع کف از زمین در JK تریم پایین برابر با 224 میلی‌متر (تا 260 میلی‌متر در تریم روبیکان)، رنگلر یکی از بهترین خودروهای صخره نورد جهان است. البته از یاد نبریم که این خودرو زاویه حمله برابر با 42 درجه، زاویه فرار معادل 33 درجه و زاویه شکست 25 درجه که با افزایش سفارشی سایز تایرها بیشتر نیز خواهد شد، در زمره جدی‌ترین رقبای آفرودر جهان، حتی بالاتر از لندروور دیفندر قرار می‌گیرد. سیستم تعلیق بسیار خوب رنگلر با بازه جابجایی زیاد و توان کششی بالای شاسی نردبانی این خودرو در آفرودهای سنگین، باعث می‌شود تا احتمال سه چرخ یا به اصطلاح آفرودرها، سه لنگ شدن آن بسیار کاهش یابد، ضمن آن‌که سیستم تعلیق بی‌نظیر آن در برابر جذب ضربات و ناهمواری‌ها بی‌نظیر عمل می‌کند.
JK نه تنها در بیراهه، بلکه بر روی آسفالت نیز یک خودرو توانمند است تا توانایی‌های شهری و برون شهری خود را با رخ رقبا بکشد. این خودرو می‌تواند با وجود داشتن وزن 1.7 تا 2.0 تن (وابسته به تریم و سطح آپشن‌ها) تنها در 7.1 ثانیه از حالت سکون به تندی 100 کیلومتر بر ساعت برسد. درحالی که می‌تواند با ساختار نسبتا ریزه میزه خود، حداکثر وزن 500 کیلوگرم را حمل یا معادل 1 تن را یدک بشد. همه این نکات برتر در شرایطی حاصل می‌شود که مصرف سوخت JK برابر با حداقل 11، حداکثر 15 و در حالت ترکیبی تنها برابر با 13 لیتر در هر صد کیلومتر است. تصور کنید سوار بر شاسی بلندی آفرودی با تایرهای 33 اینچی گل درشت، آغشته به گل و لای و بسیار کثیف هستید که به محض ورود به جاده آسفالت می‌تواند به سادگی با خودرویی چون نیسان ماکسیما برابری کند یا حتی از آن جلو بزند.
ضروری است بدانید که JK در فرمت‌های مختلفی از سوی کشورهای متنوعی در جهان به عنوان ساختار پایه برای خودروهای نظامی و ارتشی نیز به کار گرفته شده است. کشور اسرائیل از JK به عنوان پلتفرم آماده برای ساخت خودرو تاکتیکی AIL Storm III، ارتش آمریکا برای ساخت خودرو نظامی جیپ J8 برای جایگزینی خودروهای نظامی میان رده و حتی خودروساز ایرانی-آمریکایی رضوانی، برای تولید شاسی بلند دیوانه کننده خود با نام تانک، از پلتفرم JK بهره برده‌اند. در نتیجه JK از دیدگاه مهندسی و علم طراحی نه تنها به عنوان یک آفرودر برتر، بلکه به عنوان یک پلتفرم چندمنظوره شهری-نظامی، درست همانند جنگ جهانی دوم به ایفای نقش پرداخته و به هیچ عنوان نمی‌توان آن را با هم‌قطارهای شهری از برندهای تویوتا و مرسدس بنز مقایسه کرد.
سخن نهایی
جیپ رنگلر JK در زمان تولید لقب پرآپشن‌ترین خودرو جهان را با خود یدک می‌کشید. به این معنا که در زمان عرضه این خودرو، شرکت تامین قطعات جانبی و افترمارکت (قطعات تقویتی) وابسته به کرایسلر، یعنی شرکت موپار (Mopar)، بیشترین قطعات جانبی را برای این خودرو به تولید رساند، تا جایی که درصورت استفاده ترکیبی از این قطعات، هیچ دو دستگاه JK رنگلری در دنیا مشابه هم از آب در نمی‌آیند. این خودرو همچنین لقب کپی‌شده‌ترین خودرو جهان را به خود اختصاص داد. همانند سلاح پرآوازه کُلت مدل 1911، رنگلر JK نیز به دلیل زیبایی در عین سادگی و محبوبیت فنی در بازار جهانی، از سوی بسیاری از خودروسازان غیر آمریکایی، بازی‌های کامپیوتری، طراحان گرافیک و اتاق سازان و کارگاه‌داران شخصی کپی برداری شد.
رنگلر JK آغازگر نقطه عطف نام تجاری رنگلر بود که حالا در JL به بالاترین حد خود رسیده است. این خودرو مجموعه‌ای منطقی از قیمت رقابتی، توان فنی بی‌رقیب، گارانتی و خدمات پس از فروش درخور، قابلیت ارتقا فنی بی‌نهایت، قابلیت سفارش گذاری طیف متنوعی از آپشن‌های ارائه شده از سوی کمپانی، لذت سواری، دوام بسیار بالا و هزینه بسیار پایین نگهداری، درست همان چیزی بود که بازار خودروهای آفرودی به آن نیاز داشت.
این خودرو با داشتن قیمت ابتدایی تنها معادل 23.500 دلار، یکی از ارزان‌ترین شاسی بلندهای پرتوان تاریخ صنعت خودروسازی بود که توانست با تکیه بر برتری‌های بی‌مانند خود در بازه تولید 11 ساله، بیش از 2.1 میلیون دستگاه در بازار جهانی به فروش برساند که رقم غیر قابل باوری است. متاسفانه این شاسی بلند پرتوان اما ارزان قیمت و اقتصادی، بر اساس گفته‌ها، امروزه در جزیره کیش چیزی بیش از 1.5 میلیارد تومان قیمت می‌خورد که به هیچ عنوان قابل تصور نیست.
در پایان از همکاری صمیمانه جناب آقای مهرداد فرخ بابت آماده سازی و نگارش این مقاله تشکر به عمل می‌آوریم.
