مقدمه
بی ام و اتاق E12 نخستین‌بار در سال 1972 و به عنوان اولین نسل از بی ام و سری 5 به بازار عرضه شد. بی ام و این خودرو را به عنوان جایگزینی برای مدل‌های چهار درب 2000tii و 2000tilux عرضه کرد که قبلاً بی ام و را از بحران‌های مالی دهه 1960 نجات داده بودند. این خودرو اولین محصول بی ام و است که از کد سه رقمی برای معرفی آن استفاده شده که این سیستم نام‌گذاری تا به امروز نیز پابرجا باقی مانده است. E12 تا سال 1981 و زمانی که با اتاق دوم سری پنج با نام E28 جایگزین شود روی خط تولید باقی ماند. این مدل خوشبختانه تا قبل از انقلاب به تعداد قابل توجهی وارد بازار ایران نیز شد و تا امروز نیز در خیابان‌ها مشاهده می‌شود. در ادامه این مقاله از خودروبانک یک مدل 518 که البته ضعیف‌ترین نسخه اتاق E12 محسوب می‌شود را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
طراحی ظاهری
اتاق E12 در هر زمانی زیبایی خود را دارد و اگر از دید سال 1972 به آن نگاه کنید آن را خودرویی مدرن و اگر از دید امروزی نیز بدان نگاه کنید آن را یک خودروی کلاسیک زیبا خواهید یافت. بدنه بر خلاف سری 5 های امروزی چندان بزرگ نیست و در بخش ابعاد خودرو 4.6 متر طول، 1.69 متر عرض و 1.42 متر ارتفاع دارد. فاصله محوری نیز 2636 میلیمتر است. زوایای تیز در طراحی خودرو کاملاً نمود دارند که البته مشخصه تمام خودروهای آن زمان است. در این بین چهار چراغ گرد در جلو نمایی بسیار جالب ایجاد کرده‌اند که تا نسل F10 بی ام و همچنان به این نما پایبند باقی ماند، اما با فیس‌لیفت شدن اتاق F10 این چهار چراغ گرد جای خود را به چهار فرم نئونی که دیگر گرد نیستند دادند.
جلو پنجره کلیوی شکل معروف بی ام و نیز در اتاق E12 دیده می‌شود و البته بی ام و با ادامه دادن پف کاپوت در امتداد آن حالتی عضلانی و خاص را در نمای جلوی سری پنج ایجاد کرده است. این برآمدگی روی کاپوت فقط برای زیبایی نیست و مقداری جا برای موتور شش سیلندر نیز باز می‌کند. در بخش عقبی سادگی بیشتری را شاهد هستیم و جز توری روی ستون C مورد خاص دیگری وجود ندارد.
بخش فنی و اسطوره‌ای به نام M10
گرچه بی ام و سری پنج اتاق E12 با موتورهای مختلفی مانند M10، M20 و M30 به بازار عرضه شد اما شاخص‌ترین مدل‌های آن 518 و 520 هستند که از موتور M10 افسانه‌ای مشابه با مدل 2002 استفاده می‌کنند.
بیشینه موتور M10 به دهه 1960 میلادی بر می‌گردد. موتور M10 در نسخه‌های متعددی با حجم 1.5 تا 2 لیتری به تولید رسید. خودروی مورد نظر نیز از نسخه 1.8 لیتری M10 استفاده می‌کند که از نوع چهار سیلندر خطی تنفس طبیعی SOHC تک میل سوپاپ است و می‌تواند 90 اسب بخار قدرت و 143 نیوتن‌متر گشتاور تولید کند. موتور M10 نسبت به زمان خود موتوری بسیار پیشرفته بود. در این موتور از میل لنگ فورج کاری شده، زنجیر تایم، بلوک چدنی و سر سیلندر آلومینیومی استفاده شده است. سرسیلندر 8 سوپاپ این موتور در نسخه‌های کاربراتوری و انژکتوری متفاوت است. متاسفانه سرسیلندر از بخش‌های آسیب پذیر موتور M10 است و بر اثر حرارت خیلی زیاد احتمال ترک خوردن آن وجود دارد و تنها راه آن نیز باز کردن سرسیلندر است. فاصله بین پیستون‌ها در موتور M10 به 100 میلیمتر می‌رسد که بسیار زیاد است و امکان افزایش حجم موتور با بیشتر کردن قطر سیلندر را فراهم می‌کند. این موتور در آن زمان در بیشتر خودروهای بی ام و استفاده شد و حتی نسخه‌های توربو آن نیز در اتاق 2002 مورد استفاده قرار گرفتند. بی ام و نسخه انژکتوری M10 را نیز تولید کرد که البته در 518 شاهد موتور کاربراتوری هستیم. بی ام و تا سال 1988 بیش از 3.5 میلیون دستگاه از M10 را تولید کرد.
نسخه‌های متعدد موتور M10 گرچه حجم‌های مختلفی دارند اما بلوک موتور آنها در حقیقت یکی است و حجم موتور تنها با تغییر طول کورس تغییر می‌کند. تمامی موتورهای M10 دارای قطر پیستون 89 میلی‌متری هستند. دسته شاتون‌ها نیز در تمامی M10 ها یکسان هستند و 135 میلیمتر طول دارند. برای کسانی که به فکر تیونینگ این موتور هستند راه‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها استفاده از کاربراتورهای وبر است. همچنین امکان افزایش قدرت موتور با استفاده از نصب میل لنگ موتور S14 روی M10 وجود دارد. در مدل‌های 520 از نسخه 2.0 لیتری موتور M10 استفاده شده است که 113 اسب بخار قدرت و 165 نیوتن‌متر گشتاور دارد. قوی‌ترین نسخه سری پنج نسل اول M535i نام دارد که از موتور 3.5 لیتری شش سیلندر خطی به قدرت 215 اسب بخار و گشتاور 310 نیوتن‌متر استفاده می‌کند.
رانندگی
سیستم تعلیق بی ام و سری 5 نسل اول از نوع مک‌فرسون با فنر لول در جلو و مستقل در عقب است. این سیستم تعلیق نه تنها سواری خیلی خوبی را برای این خودرو فراهم کرده بلکه پایداری مثال زدنی را نیز برای E12 به ارمغان آورده است. در حقیقت هندلینگ E12 بسیار بهتر از برخی خودروهای دیفرانسیل جلو امروزی است.
عملکرد موتور و گیربکس بسیار لذت بخش است و با اینکه قوی‌ترین مدل را در اختیار نداریم ولی کاملاً حس یک بی ام و قوی و سریع را منتقل می‌کند. مدل مورد نظر فاقد گیربکس خودکار بود. با اینکه فرصت تست شتاب صفر تا صد مهیا نبود ولی شتاب خودرو در دنده‌های یک و دو خیلی خوب است. قطعاً مدل‌های قوی‌تر 520 و شش سیلندر که موتور M30 درون کاپوت آنها قرار دارد لذت رانندگی بالاتری دارند که البته مدل شش سیلندر در بازار ایران نایاب است. درون کابین نیز راننده و سرنشینان در فضایی خوب قرار دارند و نکته جالب در نمونه مورد آزمایش نوشته‌های آلمانی در قسمت سیستم تهویه مطبوع خودرو بود.
سری 5 نسل اول به هیچ وجه لوکس بودن و خودروهای آمریکایی آن زمان یا حتی اصلی‌ترین رقیب خود یعنی مرسدس بنز را نیز ندارد ولی اصلی‌ترین لذت رانندگی این خودرو به سیستم تعلیق آن و پایداری مثال زدنی سری پنج بر می‌گردد.
پایان کار
این روزها پیدا کردن یک نسخه تمیز از E12 کار دشواری است به خصوص که متاسفانه برخی از مالکان اقدام به دوگانه سوز کردن خودرو کرده‌اند که نه‌تنها ارزش کلاسیک خودرو را پایین می‌آورد بلکه آسیب‌هایی را نیز به همراه دارد. اتاق E12 به عنوان اولین نسل سری پنج آغازگر راهی است که تا به امروز بی ام و را در زمره موفق‌ترین خودروسازان قرار داده است و همین مورد این خودرو را تبدیل به یکی از ارزشمندترین اتومبیل‌های آلمانی کرده است. در پایان از همکاری و مساعدت جناب آقای رامین خان بابایی بابت نگارش این مطلب، تشکر به عمل می‌آوریم.
