سال‌ها پیش از آن که محصولات مرسدس بنز به سبک امروزی با حروف اختصاری S، C، E و ... دسته‌بندی شوند، سدان‌های مرسدس بنز تنها در دو کلاس بزرگ و کوچک بفروش می‌رسیدند که سدان بزرگ را کلاس S و سدان کوچک‌تر را خودروهای اقتصادی جمع‌و‌جورتری تشکیل می‌دادند که بعدها به اسم کلاس E مشهور شدند.
اتاق‌های W114 و W115 نسخه‌های کوچک‌تر سدان مرسدس بنز، جانشین مدل W110 مشهور به فین تِیل (Fintail) بودند که در سال 1968 به بازار معرفی و تا سال 1976 بر روی خط تولید قرار داشتند. این سری خودروها که در ایران به "بنز معماری" مشهور هستند از رایج‌ترین خودروهای ابتدایی مرسدس بنز به شمار می‌آیند که با تیراژ بالا به ایران راه یافتند و از آن جایی که معمولاً هر کسی توان خرید این خودروها را نداشت، عموماً مردم دارای وضع اقتصادی مناسب (و غالباً معمارها) به سراغ این مدل‌ها رفتند و همین مهم باعث شد تا لقب معماری برای این خودرو انتخاب شود.
آنچه در ادامه این مقاله از خودروبانک می‌خوانید آشنایی با یک دستگاه مرسدس بنز W115-200 آپشنال مدل 1975 است که به صورت کاملاً فابریک و استاندارد بازسازی شده است. این خودرو از نسل‌های قدیمی‌تر کلاس E مرسدس بنز به شمار می‌آید اما از آنجایی که تا پیش از تولید W124 نامگذاری رسمی E-Class برای این کلاس انتخاب نشده بود، این خودرو را با عنوان W115-200 می‌شناسند.
طراحی
فرایند عبور از W110 به W114/W115 به قلم پائول بِرَک، طراح فرانسوی مرسدس بنز انجام شد که طراحی شاهکارهای دیگری چون W100، W108 و W113 را نیز عهده‌دار بوده است. این سبک طراحی که الهام‌گیری بسیار قوی از المان‌های دهه 60 دارد، با جلوپنجره‌ای عمودی و بزرگ کرومی و دو چراغ موازی عمودی در جلو به همراه کاپوت کشیده شده تا روی ورق جلوپنجره، شباهت بسیاری به طراحی کلی W108 دارد. خط شانه این بنز مسیری کاملاً مستقیم را از جلو تا عقب خودرو دنبال می‌کند که ساختاری بسیار ساده و قوطی کبریتی با گوشه‌های نرم به اتاق W114/W115 می‌دهد که در آن دوران طراحی بارز و کاملاً رایج برند مرسدس بنز بود. خوشبختانه استفاده از قالپاق‌های همرنگ بدنه مزین به ستاره سه پر مرسدس بنز یکی از قوی‌ترین المان‌های انحصاری طراحی مرسدس بنزهای کلاسیک و وینتج است که مستقل از تریم تولیدی در همه خودروهای تولیدی این برند به کار رفته و جلوه نهایی نمای جانبی خودرو را کامل می‌کند. باید خاطر نشان کرد که استفاده گسترده از کروم در عصر کلاسیک و وینتج یکی از مهمترین و ظریف‌ترین قدم‌هایی است که خودروسازان در تکامل طرح نهایی از آن استفاده کردند. خوشبختانه محصولات مرسدس نیز از قطعات کرومی بی‌بهره نماندند و استفاده قابل توجه از متریال فلزی کروم کاری شده در طیف متنوعی از محصولات این برند یکی از زیباترین ترکیب‌بندی‌ها را خلق کرده است.
با تغییر طراحی و اعمال فیس‌لیفت جزئی بر W114 در سال 1973، ظاهر تغییر یافته و جدید این خودرو با تغییر کد به W115، جلوپنجره‌ای کوتاه‌تر اما کشیده‌تر در عرض به همراه شکاف بزرگ زیر سپر را در نمای جلویی به عنوان بزرگ‌ترین المان تغییر یافته یدک می‌کشید که انصافاً بهبود ظاهری قابل توجی برای این خودرو به همراه آورد تا با ظاهری جسورتر کمی از طراحی دهه 60 میلادی بنز فاصله بگیرد. به عبارت دیگر، تا پیش از ورود W123 به بازار جهانی در سال 1975، W115 آخرین سری سدان‌های مرسدس بنز بود که با طراحی عمودی چراغ‌های جلو تولید شد، چراکه W123 (جانشین E114/W115) و W113 (جانشین W108/W109) هر دو زیر نظر طراحی فردریش گایگر، از زبان جدیدی طراحی و چراغ‌های افقی مرسدس بنز بهره‌مند شدند. نمای پشتی W115 نیز مانند سایر قسمت‌های بدنه بسیار مینیمال و ساده است که بارزترین بخش آن چراغ‌های کرکره‌ای سنتی بنز است که بدون شک زیباترین مکمل طراحی بخش انتهایی خودرو است.
ابعاد خارجی W115 سفارش اروپا، به ترتیب برابر با 4680×1772×1441 میلی‌متر بر فاصله محورهای 2750 میلی‌متر سوار شده که نشان‌دهنده ابعاد جمع و جور این سدان کوچک سایز است. نسخه‌های سفارش آمریکا با داشتن سپرهایی که بر اساس استانداردهای آمریکایی طراحی شده‌اند، ابعادی به اندازه 30 سانتی‌متر کشیده‌تر دارند.
نمای داخلی
داخل کابین این بنز 5 نفره همانند نمای خارجی بسیار ساده طراحی شده است. جذاب‌ترین بخش نمای داخلی W115 تریم رنگ متضاد تودوزی‌ها به رنگ کرم و مجموعه فرمان و نشانگرهای پشت آن است. غربیلک بزرگ چهان نقطه اتصال سنتی فرمان این خودرو به شکل بسیار فراگیری در سایر مدل‌های مرسدس بنز نیز به کار رفته است. نشانگرهای دوار پشت فرمان نیز طراحی برگرفته از تجربه‌های پیشین بنز از دهه 60 میلادی را به همراه دارد که شامل دو نشانگر دوار بزرگ در طرفین است که به همراه یک ساعت آنالوگ در میان آن دو تکمیل می‌شود. نشانگر اصلی سمت چپ دمای پیشرانه، فشار روغن و حجم سوخت موجود در باک به همراه چند چراغ هشدار دهنده دیگر را در بر می‌گیرد در حالی که نشانگر سمت راست سرعت لحظه‌ای را تا 200 کیلومتر بر ساعت به نمایش می‌گذارد.
یکی از المان‌های بسیار جالب در بخش نشانگر سرعت مرسدس بنز های کلاسیک نشان‌گذاری محدوده تعویض هر دنده یا سرعت نهایی در هر دنده است که با خطوط زرد رنگ در سرعت‌های مشخص علامت‌گذاری شده است. ساختار و نوشتار اعداد بسیار خوانا و سنگین است که یکی از مهمترین المان‌های طراحی در تمامی محصولات آلمانی است که بدون شک در محصولات پورشه به بالاترین حد از تکامل خود در دوران کلاسیک رسید.
صندلی‌های خودرو بسیار نرم و راحت به منظور جای دادن پنج سرنشین طراحی شده است که در صورت حمل چهار سرنشین، مسافران در عقب می‌توانند از زیردستی میانی نهفته در پشتی صندلی ردیف عقب برای کسب راحتی بیشتر بهره‌مند شوند. ساختار رودربی‌ها بسیار ساده و فاقد محفظه نگهدارنده اشیا طراحی شده است اما وجود کلیدهای کنترلی شیشه بالابرهای برقی بسیار جلب توجه می‌کنند.
W115-200 خودرو پر آپشنی به حساب نمی‌آید، به عبارت دقیق‌تر، نسخه 200 مورد بررسی این مقاله از خودروبانک یکی از پایین‌ترین تریم‌های قابل سفارش W115 است اما با این حال قابلیت سفارش‌گذاری محصولات آلمانی، مخصوصاً مرسدس بنز یکی از نقات قوت این برند به شمار می‌آید که در عین حال می‌تواند اندکی گیج‌کننده باشد. در محصولات قدیمی مرسدس بنز، دست مالک برای اعمال انواع سفارش‌گذاری‌ها باز بود. به این معنا که مالک می‌توانست خودرو شخصی خود را درست منطبق بر سلیقه و کاربرد مورد نظر سفارش دهد. W115 مورد بررسی این مقاله مجهز به سیستم فرمان هیدرولیک، ترمزهای بوستردار، شیشه بالابرهای برقی و گیربکس اتوماتیک است که مخصوصاً دو مورد آخر در میان محصولات پایه مرسدس بنز چندان رایج نیست.
حجم گسترده آپشن‌ها و قابلیت سفارش‌گذاری شخصی در محصولات مرسدس بنز باعث می‌شود در کمال تعجب شاهد خودروهایی باشیم که به عنوان مثال به یکی از دو آپشن کولر و سان‌روف (در زبان آلمانی: شیبه داخ) یا هر دو آپشن به صورت همزمان مجهز باشد اما در عوض مثلاً از شیشه بالابرهای دستی و گیربکس اتوماتیک (یا برعکس) بره ببرد. در نتیجه نمی‌توان تنها با مد نظر قرار دادن یک یا دو آپشن بخصوص، مرسدس بنز مورد نظر را "فول آپشن" خطاب کرد. این قابلیت انتخاب گسترده و آزادانه آپشن‌ها از سوی مالک یک نقطه ضعف نیز به همراه داشت. این نقطه ضعف آن است که سفارش‌گذاری آزادانه آپشن‌ها باعث می‌شود برخی آپشن‌هایی که در دوران کلاسیک در میان خودروسازان آمریکایی به عنوان استاندارد به بازار عرضه می‌شد (مانند شیشه بالابرهای برقی، سیستم تهویه مطبوع، ترمزهای بوستردار و فرمان هیدرولیک) در میان بسیاری از بنزهای تولیدی آن دوران بنا به درخواست مشتری عرضه نشده باشند. در نتیجه دیدن مرسدس بنز کلاس S مجهز به شیشه بالابرهای دستی موضوعی نه‌چندان دلچسب اما طبیعی است چرا که بر اساس سفارش مشتری اولیه آن به این شیوه سفارش داده شده است.
مشخصات فنی
W115 در نسخه‌های متنوع سدان، کوپه، لیموزین و محور بلند (Long Wheelbase/LWB) به تولید رسید که طیف متنوعی از پیشرانه‌های 4 و 6 سیلندر خطی را به خود اختصاص می‌دادند. پیشرانه به کار رفته در W115-200 این مقاله نمونه 2 لیتری چهار سیلندر با کد شناسایی M115 است. این پیشرانه پس از عرضه در سال 1970 ضمن ارتقا در حجم تا 2.6 لیتر، با تغییر در ضریب تراکم در قدرت و گشتاورهای متنوعی به تولید رسید و کاربرد گسترده‌ای در انواع مرسدس بنز داشت. با توجه به سال تولید 1975 خودرو مورد بررسی، این پیشرانه 4 سیلندر بنزینی تنفس طبیعی کاربراتوری با کد 615 شناخته می‌شود که با ضریب تراکم 9:1 (9 به 1) قادر به تولید 95 اسب بخار قدرت است که از طریق گیربکس 4 سرعت اتوماتیک سفارشی به محور عقب منتقل می‌شود. اگرچه با داشتن وزن تقریبی 1.3 تنی خودرو سنگینی به حساب نمی‌آید اما با توجه به توان محدود این پیشرانه پایه نباید از آن انتظار عملکرد چشمگیری داشت.
شتاب 0 تا 100 کیلومتر بر ساعت این خودرو با گیربکس اتوماتیک 4 سرعت در حدود 15 ثانیه برآورد می‌شود و می‌تواند به حداکثر سرعت 160 کیلومتر در ساعت دست یابد اما در عوض مصرف سوخت ترکیبی در حدود 11 لیتر به ازای هر صد کیلومتر از خود برجای می‌گذارد که با توجه به سن و سال آن مناسب ارزیابی می‌شود. W115-200 یک سدان اقتصادی و خودرو مناسب روزمرگی و راحت برای سفرهای بین شهری است و برای رانندگی پرشتاب و تند و تیز طراحی نشده است.
سیستم تعلیق با تمرکز بر راحتی و پایداری طراحی شده است که در جلو از نوع جناغی دوبل با فنرهای لول و کمک‌های هیدرولیکی و میل موج‌گیر در جلو و در عقب از نوع مستقل سه تکه با بازوهای زاویه دار (Semi-Trailing Arm) است که چسبندگی و پایداری خوبی در پیچ جاده‌ها فراهم می‌آورد. این سیستم بعدها و در مدل‌های جدیدتر مرسدس بنز با سیستم سه تکه تعلیق نوسانی (Swing Axle) جایگزین شد و در نهایت به سیستم مستقل مولتی لینک ارتقا یافت.
سیستم ترمز در هر چهار چرخ از نوع دیسکی هوا خنک است که در آن دوران از سوی خودروسازان اروپایی به صورت استاندارد عرضه می‌شد اما در میان آمریکایی‌ها سیستم ترمز دیسکی در محور عقب به عنوان گزینه‌ای آپشنال و تنها در برخی مدل‌ای خاص به صورت استاندارد عرضه می‌شد.
W115 در ایران
W115 خودرویی اقتصادی و روزمره از ساخته‌های مرسدس بنز است که نسخه سدان آن به عنوان خودرویی خانوادگی، کم مصرف و بسیار کم استهلاک شناخته می‌شود. یکی از نمونه‌های دیزلی W115 (240D) که سالیان دراز در ناوگان تاکسیرانی کشور یونان خدمت کرده بود پس از طی 4.6 میلیون کیلومتر مسافت روانه موزه مرسدس بنز شد که به تنهایی نشان‌دهنده دوام بی‌نظیر ساختار فنی و مهندسی برتر محصولات مرسدس بنز است.
نسخه‌های سدان این مرسدس بنز (معماری) به دلیل داشتن قیمت منطقی و دوام بالا به فراوانی به ایران راه یافتند و امروزه همچنان در شرایط مناسبی نگهداری می‌شوند. تعداد انگشت‌شماری از نسخه‌های LWB نیز در بازار ایران موجود هستند که معمولاً از پیشرانه‌های شش سیلندر بهره می‌برند. نمونه‌های ارزشمند W115 اما نسخه‌های لیموزین و کوپه هستند که نمونه‌های لیموزین در تیراژ محدود به تولید رسیده و در ایران یافت نمی‌شوند اما نمونه‌های کوپه که با کد C بجای W شناسایی می‌شود و همگی به پیشرانه‌های شش سیلندر مجهز هستند بدون‌شک خاص‌ترین و خواستنی‌ترین نسخه‌های تولید شده این پلتفرم به شمار می‌آیند که متاسفانه در تیراژ بسیار پایین‌تری به بازار خودرویی ایران راه یافتند.
در مجموع نزدیک به 1.9 میلیون دستگاه W114/W115 به تولید رسید که حدود 1.8 میلیون دستگاه آن نسخه‌های سدان و حدود 67 هزار دستگاه آن نمونه‌های کوپه هستند که نشان‌دهنده تیراژ تولید بسیار پایین‌تر نمونه‌های کوپه و ارزش معنوی و مادی بیشتر آن‌ها در مقایسه با نمونه‌های سدان است. W115-200 سدان شاید خودرو گران قیمت و ارزشمندی نباشد اما بدون شک یک نمونه سالم آن می‌تواند همچنان برای دو دهه دیگر بدون بروز مشکلی اساسی به سواری خود به عنوان یکی از بادوام‌ترین و کم استهلاک‌ترین محصولات مرسدس به زندگی خود ادامه دهد.
در انتها جا دارد از آقای صدرا حداد به دلیل همکاری با خودروبانک جهت تهیه این گزارش کمال تشکر را داشته باشیم.
