نسل اول فورد ماستنگ جدا از یکه‌تازی در زمینه ثبت و راه‌اندازی کلاس پونی‌کار، یکی از عجیب‌ترین و متنوع‌ترین خودروهای آمریکایی است که تنها در اولین نسل تولیدی خود چهار مدل طراحی کاملاً متفاوت را عرضه می‌کند. این تفاوت در طراحی‌ها تا آنجایی بارز و متفاوت بودند که هریک از آن‌ها می‌توانستند عنوان نسلی جداگانه از ماستنگ را به خود اختصاص دهند در حالی که همگی زیر پرچم نسل اول ماستنگ روانه بازار شدند.
در این میان متفاوت‌ترین مدل‌های عرضه شده از نسل اول ماستنگ از دیدگاه طراحی ظاهری نمونه‌های تولید 1971 تا 1973 بودند که به دلیل تغییر سیاست طراحی فورد در آن دوران طراحی بسیار متمایزی نسبت به سایر مدل‌های تولیدی نسل اول دارند.
نمونه مورد معرفی این مقاله از خودروبانک یک دستگاه فورد ماستنگ نسل اول مدل 1973 از تریم مک-1 (Mach-1) است که مطابق با استانداردهای روز تولید و با اعمال کمترین تغییرات غیرفابریک، بازسازی شده و با وسواس بسیار زیاد از سوی مالک نگهداری می‌شود.
Mach-1 چیست؟
پیش از آن که به توصیف المان‌های بارز طراحی ماستنگ مورد بررسی این مقاله بپردازیم ابتدا بهتر است نگاهی به تریم Mach-1 داشته باشیم که پیش‌تر نیز در مقاله‌های دیگر خودروبانک به شکل مفصل‌تری به آن اشاره کرده بودیم. تریم مک-1 یا ماک-1 یک نام علمی به معنای "ماخِ یک/یک ماخ" سرعتی برابر با سرعت صوت معادل 1234 کیلومتر بر ساعت است که برای اولین با برای یکی از محصولات مفهومی فورد به کار گرفته شد.
این نام بعدها در سال 1969 برای اولین‌بار به عنوان یک پکیج عملکرد محور برای ماستنگ به کار رفت که از دیدگاه توان فنی، قیمت نهایی و ارزش مالی در پس نمونه‌های گران قیمت‌تر و تولید محدودتری چون شلبی و باس (Boss) می‌ایستند. با ارائه این پکیج فنی و ظاهری در دو سال 1969 و 1970، Mach-1 های تولید این دو سال به عنوان مک-1 های نسل اول شناخته می‌شوند. دومین نسل از پیکیج مک-1 بین سال‌های 1971 تا 1973 بر ماستنگ‌های جدید رائه شد.پکیج Mach-1 تنها بر ماستنگ‌های فستبک کوپه ارائه شد و در نمونه‌های هاردتاپ کوپه و کانورتیبل به تولید نرسید.
برای آشنایی بیشتر با پکیج Mach-1 توصیه می‌شود مقاله ملاقات با یکی از منحصربه‌فردترین فورد ماستنگ‌های ایران با عنوان " الماس سیاه فورد" در خودروبانک را از دست ندهید.
از نژادی متفاوت
ماستنگ در گذر سال‌ها از ابتدای عرضه (میانه‌های 1964) تا پایان 1970 از دیدگاه ظاهری بزرگ و بزرگ‌تر شد تا اینکه با ورود به سال 1970 و اعمال تغییرات بسیار گسترده در ظاهر ماستنگ، نمونه‌های 1971 تا 1973 پا به عرصه حیات گذاشتند. بر خلافه آنچه که عوام در ایران این ماستنگ‌ها را با عنوان "ماستنگ گرند (Grand به معنای بزرگ)" می‌شناسند، تولید ماستنگ گرند در حقیقت از سال 1969 آغاز شد و الزاماً وابسته به مدل‌های 71 تا 73 نیست.
در گذر زمان رکورد فروش 1 میلیون دستگاهی فورد با مدل ماستنگ تنها در 18 ماهه اول عرضه این محصول به بازار، میزان فروش ماستنگ به شکل چشمگیری کاهش یافت که به عنوان فاکتوری بسیار موثر، نباید نقش ورود رقیب قدرتمندی به نام شورولت کامارو را در این میان از بین برد.
فورد تلاش بسیار کرد تا میزان فروش این پونی محبوب را تا جای ممکن ارتقا دهد. یکی از اقدامات مهم انجام شده در این راستا افزایش ابعاد خارجی خودرو و عرضه آن در فرمت کوپه با ریزه‌کاری‌های آپشنال و لوکس‌گرا (نظیر استفاده گسترده‌تر از چوب در تریم داخلی) برای آن گروه از افرادی بود که در پی خودرو عملکرد محوری بودند که راحتی، آسایش و لوکس‌گرایی را فدای عملکرد و فرمانپذیری نکرده باشد. از این رو ماستنگ گرند پا به عرضه حیات گذاشت.
برای درک بهتر این مهم که تغییر رویه در سبک طراحی ماستنگ از مدل‌های پیشین به مدل‌های 1970-1973 باید بدانید که مدل‌های تولیدی این سه سال، ابعاد خارجی به ترتیب برابر با 4923×1882×1288 میلی‌متر قرار گرفته بر فاصله محورهای 2770 میلی‌متری دارند. این ابعاد در مقایسه با مک-1 های مدل 1969، 110 میلی‌متر افزایش طول، 22 میلی‌متر افزایش عرض، 8 میلی‌متر کاهش ارتفاع و فاصله محورهای بدون تغییر را نشان می‌دهد. شاید این ابعاد از دیدگاه تئوری چندان قابل توجه به نظر نرسند اما اگر مدل 69-70 را به صورت هم زمان در کنار مدل 71-73 تماشا کنید شاهد افزایش چشمگیر ابعاد خارجی نمونه‌های جدیدتر ماستنگ (مخصوصاً در مقایسه با نمونه‌های پیش از 1969) خواهید شد که بر تاکید فورد بر گرند بودن این سری ماستنگ‌ها اشاره دارد.
نمای ظاهری
اتاق فستبک به همراه پوزه‌ای کشیده‌تر از ماستنگ‌های سابق، این بزرگ‌ترین تغییری بود که در این سری ماستنگ‌ها اعمال شد. همچنین به منظور همخوانی با قوانین جدید تصادفات فدرال از سوی موسسه NHTSA و تغییراتی که در راستای آن بر سپرهای جلو و عقب ماستنگ‌های 71-73 اعمال شد، در این سری ماستنگ‌ها چراغ‌های اسپرت داخلی (دو چراغ اضافه معروف ماستنگ در جلو پنجره) حذف شد و جای خود را به چراغ‌های کوچک‌تر راهنما داد که طراحی آن‌ها بین مدل‌های 71-73 تفاوت‌های جزئی با یکدیگر دارند. از این رو ماستنگ‌های 71-73 هرگز با طراحی چهار چراغ جلو به تولید نرسیدند. چراغ‌های عقب برای اولین بار در تاریخ این خودرو به شکل قابل توجهی از نمای سنتی شش خط ماستنگ فاصله گرفت و هر یک از خطوط جای خود را به ستون‌های کوتاه‌تر و پهن‌تر دادند که به طور کل نمای انتهایی دیرینه ماستنگ را به شکل متفاوتی برهم ریخت.
این تغییرات ظاهری علاقمندان و منتقدان ویژه خود را در بازار جهانی به همراه دارد اما نمونه‌های 71-73 را می‌توان به عنوان "ماستنگ‌های متفاوت" در میان سری ماستنگ‌های نسل اول در دل جای داد. به عقیده شخص نگارنده برای درک بهتر زیبایی‌های ماستنگ‌های 71-73 تنها کافی است از زوایایی مخصوص به آن نگاه کنید تا زیبایی و گردن‌کشی خودرویی از کلاس پونی که به سمت و سوی کلاس ماسل میل می‌کند را به خوبی مشاهده کنید.
رنگ‌آمیزی دورنگ بدنه تریم‌های مک-1 در مدل 1973 با دو مدل دیگر 71 و 72 تفاوت دارد. در این سال خطوط متضاد قرار گرفته بر دو طرف بدنه به جای طراحی چوب گلف مانند، جای خود را به یک مستطیل کشیده در طول خودرو دادند که با نوشته Mach1 در انتهای آن تکمیل شده بود و نوشته Mach1 تزئینی انتهای خودرو نیز به صمت راست صندوق عقب (سمت شاگرد) منتقل شد.
کاپوت طرح NACA مجهز به دو حفره ورودی Ram Air (ورودی‌های هوای پرفشار و خنک به داخل پیشرانه) در سال 1973 بر اساس آپشن در برخی نمونه‌ها تزئینی و در برخی دیگر نمونه‌ها کاملاً واقعی و مجهز به پمپ وکیوم فعال بود که بر اساس میزان فشار پای راننده بر پدال گاز، دریچه‌های ورودی هوا به کاربراتور را باز میکرد تا پیشرانه در دور بالاتر تنفس بهتری داشته باشد.
ریم‌های اسپرت آهنی 15 اینچی معروف مگنوم 500 سفارش فورد با پهنای قابل توجه ضمن تکمیل نمای انتهایی خودرو به زیبایی بر اندام رشد کرده این ماستنگ پهن پیکر نقش می‌بندد. سری ریم‌های مگنوم 500 (Magnum 500) رایج‌ترین نمونه ریم‌های اسپرت استاندارد استفاده شده در میان پونی و ماسل‌های آمریکایی دهه 70 میلادی است که بر اساس سفارش خودروساز یا مدل مورد نظر با یکدیگر تفاوت‌های بسیار جزئی دارند. این ریم‌ها بصورت استاندارد بر خودروهای مختلفی از جمله داج چلنجر، داج چارجر، بیوئیک ریگال، بیوئیک ریوییرا، بیوئیک ایران (نسل سوم اسکایلارک) ، فورد ماستنگ، شورولت شول و ... به کار گرفته شده است. این ریم‌های زیبا در ایران به ریم‌های B5 یا ریوییرایی معروف هستند چراکه در رایج‌ترین نسخه، بر بیوئیک ایران‌های تریم B5 (14 اینچ) و در محبوب‌ترین نسخه (15 اینچ) بر بیوئیک‌های لوکس ریوییرا، لی سیبِر (لسابر/LeSaber) و ریگال به بازار عرضه شدند.
نمای داخلی با کمترین تغییرات عمده ظاهری همچنان پذیرای دو نشانگر دوار و بزرگ دورسنج پیشرانه و سرعت لحظه‌ای است که در مرکز با نشانگر میزان سوخت تکمیل می‌شود. سایر نشانگرها بر میانه داشبورد بسیار مینیمال این خودرو قرار گرفته است تا فضا را از حالت بسیار ساده خود خارج کند. رنگ‌آمیزی یک دست قهوه‌ای /مشکی نمای داخلی در کنار فرمان سه شاخ اسپرت سوراخ‌دار مزین به لوگو ماستنگ بدون شک زیباترین قسمت‌های نمای داخلی این خودرو به شمار می‌آید.
مشخصات فنی
از دیدگاه فنی ورود به دهه 70 میلادی برای خودروسازان آمریکایی به معنای کاهش تراکم پیشرانه و توان خروجی و کم شدن تعداد آپشن‌های موتوری بود و این موضوع برای ماستنگ نیز استثنائی قائل نشد. از این رو چهار پیشرانه پیشنهادی برای ماستنگ‌های 71-73 شامل چهار نمونه V8 به حجم‌های 4.9 لیتر (302 ویندزر)، 5.8 لیتری (351 کلیولند)، 5.8 لیتری (351 کبرا جت) و 7 لیتری (428 کبرا جت/سوپر کبرا جت) بود.
در این سری از ماستنگ‌های Mach-1 برای اولین‌بار از یک پیشرانه کم‌حجم‌تر از 5.8 لیتر استفاده شد که همان 302 Windsor V8 است. اما پیشرانه به کار رفته در ماستنگ مورد بررسی این مقاله از خودروبانک به پیشرانه 351 Cleveland V8 از نوع پوش راد (16 سوپاپ) به حجم 5.8 لیتر با سیستم سوخت‌رسانی کاربراتور 2 دهانه (351C 2V) به قدرت 177 اسب بخار در دور 4000 و گشتاور 385 نیوتن‌متر در دور 2000 مجهز است. با مقایسه‌ای مختصر میان قدرت خروجی این پیشرانه در نمونه‌های عرضه شده در سال 1973 با نمونه‌های تولید 1971، به راحتی می‌توان تاثیر منفی استانداردهای جدید آلایندگی و بحران سوختی در کنار افزایش قیمت چشمگیر قیمت بیمه خودروهای اسپرت را درک کرد. چرا که دقیقاً همین ستاپ پیشرانه در Mach-1 سال 1971 قادر به تولید 240 اسب بخار در دور 5400 و 475 نیوتن‌متر گشتاور در دور 3400 بود.
گیربکس‌های ارائه شده در آن دوران دو نمونه دستی 3 و 4 سرعت و سه نمونه اتوماتیک 3 سرعت را تشکیل می‌داد که خودرو مورد بررسی ما به گیربکس 3 سرعت اتوماتیک با کد شناسایی C6 مجهز است که در مقایسه با برادر کوچک‌ترش (C4) تاب و توان بالاتری برای تحمل گشتاورهای بیشتر و فشارهای سنگین شتابگیری سریع و اجرای حرکات نمایشی را دارد.
این کوپه اسپرت چهارنفره 2+2 وزنی برابر با 1.6 تن دارد و تقسیم وزنی در آن برابر با %58 جلو و %42 عقب است. از این رو سیستم ترمز جلو از نوع دیسکی و در عقب از نوع کاسه‌ای انتخاب شده است. همچنین سیستم تعلیق جلو از نوع مستقل جناغی تک با فنر لول و کمک هیدرولیک و در عقب از نوع یکپارچه خشک فعال با فنرهای شمش و کمک‌های هیدرولیکی است.
بر اساس اعداد و ارقام به دست آمده از تست‌های جاده‌ای مجله معتبر Road Test در همان سال شتاب 0 تا 100 کیلومتر بر ساعت این خودرو در حدود 8.5 ثانیه، درگ 402 متر آن برابر با 16.2 ثانیه با سرعت 142 کیلومتر بر ساعت و حداکثر سرعت آن برابر با 220 کیلومتر بر ساعت عنوان شده است. در آن دوران صنعت خودروسازی آمریکا به آرامی وارد فاز منفور محیط زیستی و کم مصرف‌طلبی خود شد و کاهش ویژگی‌های عملکرد محور خودروهای اسپرت اولین فاکتوری بود که از دسترس مردم خارج شد.
سخن نهایی
ماستنگ یک نام محبوب و ماندگار در صنعت خودرو است. خوشبختانه آمریکایی‌ها با پیروی از سیاست‌های درست در طی سالیان دراز موفق شدند صنعت خودروسازی خود را پس از دو دهه دوباره احیا کرده و نام‌هایی چون ماستنگ، چلنجر، چارجر و کامارو را دوباره زنده کنند.
ماستنگ‌های 1971 تا 1973 الزاما زیباترین و قدرتمندترین ماستنگ‌های تاریخ به شمار نمی‌روند اما بدون شک پیرو المان‌های جاودان طراحی ماستنگ ابتدایی به قلم توانمند گِیل هالدرمن به تولید رسیده‌اند و از این رو حتی با کاهش اجباری توان خروجی پیشرانه‌ها و افت عملکرد آن‌ها در برابر نمونه‌های قدیمی‌تر همچنان متفاوت، محبوب و سرکش است.
خوشبختانه تیراژ واردات ماستنگ‌های 1971 تا 1973 به دلیل نزدیکی تاریخی با شرایط مساعد آن دوران ایران و روابط مطلوب میان ایران و آمریکا، بسیار بیشتر از نمونه‌های پیش از آن است. این نسل ماستنگ‌های مک 1 از ارزان‌ترین نمونه‌های ماستنگ در جهان به شمار می‌آیند اما در ایران ارزش مادی و معنوی بسیار بالایی دارند هرچند که بیشتر قیمت‌های اعلام شده برای این دست خودروها بیشتر خنده‌دار و رویایی است تا حقیقی، اما بازار این خودروها به لطف برخی دلال‌ها بسیار داغ شده است.
لذت تملک یک دستگاه ماستنگ در غرش پیشرانه V8 آمریکایی، ظاهری جذاب و انگشت نشان رفته رهگذرانی است که در خیابان شمارا نظاره می‌کنند، به غیر از آن هیچ چیز دیگری مخصوصاً مصرف سوخت برای یک مالک عاشق پیشه اهمیت ندارد. اگر از دیدگاه تامین قطعات و هزینه‌های نگهداری و مصرف سوخت نگرانی‌های خاص خود را دارید از خرید چنین خودروهایی منصرف شوید. در پایان از همکاری و مساعدت آقای سیامک نایب، مالک خودرو صمیمانه تشکر می‌کنیم.
