داستان تولید اولین نسل کلاس رسمی SL مرسدس بنز از خلق یک شاهکار آغاز شد. شاهکاری به نام 300SL Gullwing که با طراحی فنی و ظاهری منحصر به فرد و عملکردی بی‌نظیر آن، چنان دل از علاقمندان ربود که بنز را وادار به تولید کلاسی رسمی الهام گرفته از 300SL مشهور کرد. اما چرا بنز خود300SL Gullwing را به تولید نرساند؟
گولوینگ مشهور (با تلفظ گالوینگ در ایران) با داشتن شاسی فضایی، پیشرانه قدرتمند ویژه مسابقات، درهای گالوینگ اسطوره‌ای و طراحی استثنایی، هزینه تولید و نگهداری بسیار زیادی داشت که باعث شد نه تنها هر کسی از پس خرید آن بر نیاید، بلکه تیراژ تولید آن نیز بسیار محدود و در حدود 3258 دستگاه باقی بماند. از این رو برای اینکه مرسدس بنز این پتانسیل بالقوه و نرخ فروشی که می‌توانست بسیار بالا باشد را از دست ندهد، دست به کار شد و کلاس جدیدی را با الهام از مهم‌ترین ویژگی‌های 300SL Gullwing بنا نهاد که رسماً کلاس SL نام گرفت.
آنچه در ادامه این معرفی در خودوبانک می‌خوانید آشنایی با اولین سری از مدل‌های اولین نسل رسمی کلاس SL مرسدس بنز، یک دستگاه 190SL W121 BII مدل 1955 است که به گفته مالک 55امین نسخه تولید شده و قدیمی‌ترین نسخه موجود در کشور به شمار می‌آید. به علاقمندان توصیه می‌شود به منظور درک هرچه بهتر این مطلب و آگاهی از داستان دقیق‌تر طراحی نسل اول و دوم کلاس SL مرسدس بنز و قیاس‌های انجام شده، گزارش آشنایی با نسل دوم مرسدس بنز کلاس SL در "خودروبانک" با عنوان "خوبی که هرگز پیر نشد" را از دست ندهند.
لازم به ذکر است که این گزارش در خلال تور 2 روزه دیزین کلوپ رسمی مرسدس بنز در ایران انجام شده است.
آغاز یک افسانه
مرسدس بنز برای تکرار موفقیت گالوینگ برای نمایشگاه خودرو سال 1954 نیویورک آمریکا خودرویی آماده کرد که در داخل شرکت مرسدس بنز با عنوان پلتفرم W121 BII (W121 B2) شناخته میشد و در حقیقت نمونه ارزان‌تر 300SL به شمار می‌آمد که بین سال‌های 1955 تا 1963 بر خط تولید قرار داشت. به منظور شباهت بیشتر به مدل موفق 300SL تلاش شد تا المان‌های طراحی و فنی 190SL به مدل افسانه‌ای 300SL نزدیک‌تر باشد. در نتیجه مهندسی، طراحی، توجه به جزئیات و سیستم تعلیق کاملاً مستقل 300SL در 190SL به کار گرفته شد.
اما تفاوت‌های اصلی که نقش موثری در کاهش چشم‌گیر قیمت 190SL بازی کرد، استفاده از شاسی مونوکوک اما کوتاه شده و تغییر یافته مرسدس بنز W120 (ملقب به پونتون) در عوض شاسی لوله‌ای فضایی 300SL و پیشرانه چهار سیلندر خطی 1.9 لیتری SOHC دوکاربراتو با کد شناساییM121 در عوض پیشرانه قدرتمند شش سیلندر M198 در 300SL بود. اما تغییرات کاهنده هزینه، تاثیری فراتر از آنچه انتظار می‌رفت بر اولین نسل رسمی کلاس SL گذاشت.
نمای خارجی
مرسدس بنز نسل اول کلاس SL را خودرویی لوکس از کلاس دو نفره رودستر (سقف تاشو) معرفی می‌کند که به صورت آپشنال به سقف ثابت فلزی نیز مجهز میشد. اما ارزان‌سازی تا حد بسیار زیادی گریبان این کلاس نوظهور و ارزان قیمت (در مقایسه با 300SL) را گرفت.
ابعاد خارجی خودرو (طول×عرض×ارتفاع) به ترتیب برابر با 4290×1740×1320 میلی‌متر بود که طول بسیار کمتر نسبت به 300SL را به همراه داشت. با وجود این طول کم، فاصله محورها بدون تغییر هنوز برابر با 2400 میلی‌متر بود. با آگاهی از آن که فضای درونی 300SL به دلیل استفاده از شاسی فضایی بسیار محدود و تنگ بود (به طوری که فرمان آن از نوع بشکن طراحی شد تا راننده بتواند راحت‌تر سوار یا پیاده شود) حال در 190SL با 23 سانتی‌متر کاهش طول مواجه هستیم اما فضای داخلی به دلیل استفاده از شاسی مونوکوک کوتاه شده همانند 300SL تنگ نیست.
بارزترین المان نمای خارجی خودرو در چراغ‌های گرد جلو، جلو پنجره افقی مجهز به سنتی‌ترین و احتمالاً شیک‌ترین جلوپنجره تک خط کرومی مرسدس بنز با یک ستاره سه‌پر بزرگ درون آن و بیرون زدگی عضلانی و برجسته در گلگیرهای خودرو خلاصه می‌شود. متاسفانه لیست تمامی شباهت‌های خارجی میان 300SL افسانه‌ای و 190SL که قرار بود جای این افسانه را بگیرد همینجا به پایان می‌رسد.
نه از درهای گالوینگ خبری بود، نه سپرهای بزرگ کرومی با ضربه گیرهای بزرگ روی آن‌ها. در حقیقت مرسدس بنز برای تبدیل قیمت غیرباور 300SL از 6 تا 10 هزار دلار به 4000 تا 4300 دلار در W121، مجبور شد از سر و ته بسیاری از قسمت‌های آن بزند که مهم‌ترین بخش آن عدم استفاده از درهای مشهور و جذاب گالوینگ و حذف آن‌ها و در حقیقت ارائه 190SL W121 تنها در فرمت رودستر (هاردتاپ آپشنال) بود. با این وجود W121 یکی از ماندگارترین طراحی‌های وینتج مرسدس بنز را از آن خود کرد که تا به امروز از منحصر به فردترین طراحی‌های نمای خارجی این برند در دنیای مدرنیته است.
تا اینجای کار علاقمندان 300SL ضربه سنگینی از وجود شباهت‌های ظاهری بسیار اما نبود اصلی‌ترین و مهم‌ترین قسمت‌های 300SL در 190SL خورده بودند اما هیچ چاره‌ای نداشتند چرا که این 190SL تنها گزینه قابل خرید از کلاس 2 نفره برند مرسدس بنز در دهه 50 میلادی در بازه قیمت نه‌چندان ارزان 4000 دلار بود.
اگر از استانداردهای دهه 50 میلادی کمی بیرون بیاییم و بجای مقایسه W121 با W198 300SL کمی با استانداردهای پس از آن یا به عنوان مثال نسل دوم کلاس SL یعنی W113 مقایسه کنیم آن چنان بد و دل زننده جلوه نمی‌کند. اولین نسل SL خودرویی بسیار جمع و جور است که از روی عمد ویژه تولید در تیراژ بالا و استفاده روزمره شهری (درست برخلاف 300SL) طراحی شده است. از این رو ابعاد جمع و جور و پیشرانه کوچک آن با آنچه مرسدس در ذهن خود داشت همخوانی دارد.
جالب آن جا است که از هنگام رونمایی 300SL و پس از آن استفاده از دو حرف اختصار SL در نام‌گذاری این کلاس نوظهور، هرگز مشخص نشد که مهندسان و طراحان مرسدس بنز در استفاده از دو حرف اختصاری SL چه چیزی در ذهن داشتند و چه هدفی را دنبال می‌کردند. تا این که در سال 2017 و به صورت کاملاً اتفاقی بخشی از اسناد بسیار قدیمی مرسدس بنز در آرشیو این کمپانی یافت شد که عنوان می‌کرد دو حرف SL مخفف شده عبارت Sport Licht (اسپرت لایشت) به معنای "بسیار سبک یا اسپرت سبک" در زبان پارسی است.
نمای داخلی
مرسدس بنز 190SL را خودروی دونفره لوکس می‌خواند. با نگاهی به نمای داخلی این W121 BII که به زیبایی بازسازی شده است، نمیتوان رد چندانی از لوکس‌گرایی یافت. نه خبری از شیشه بالابر برقی است، نه صندلی‌های تنظیم شونده برقی، نه فرمان هیدرولیک، نه سیستم تهویه مطبوع، نه قفل مرکزی، نه گیربکس اتوماتیک و نه حتی فرمان هیدرولیک. پس مرسدس بنز بر چه اساسی 190SL را با عنوان خودرو لوکس روانه بازار کرد؟
به عنوان خودرویی اروپایی مانند بسیاری دیگر از اروپایی‌های دوران، 190SL نیز سیستم تهویه مطبوع را تنها بصورت سفارشی و وابسته به منطقه صادرات نصب می‌کرد. از این رو نداشتن سیستم تهویه برای خودرویی رودستر چندان دور از انتظار به نظر نمی‌رسد. با داشتن وزن 1160 کیلوگرمی شاید بتوان به زور خود را متقاعد کنیم که این W121 خودرویی سبک است و از این جهت نیازی به سیستم کمکی هیدرولیکی فرمان ندارد ولی به منظور حفظ ویژگی‌های ایمنی مرسدس بنز بیش از این نتوانست از وزن W121 بکاهد. اما حقیقت آن جا است که معمولاً در خودروهای تولید انبوه روزمره که غالباً از کلاس خودروهای اسپرت سبک وزن (کمتر از 1 تن) هستند، از نصب سیستم هیدرولیک فرمان سر باز می‌زنند، نه یک خودرو لوکس روزمره. صندلی‌های برقی نیز در میانه‌های دهه 50 میلادی هنوز آنچنان رواج نیافته بود و از این رو می‌توان از نبود آن نیز چشم پوشی کرد اما نداشتن شیشه بالابر برقی، قفل مرکزی و از همه مهم‌تر نبود گیربکس اتوماتیک دقیقاً در زمره فاکتورهایی است که مرسدس بنز برای کاهش قیمت 190SL به حذف آن‌ها متوصل شده بود تا در حد امکان قیمت تولید و قیمت نهایی فروش را پایین نگه دارد.
از حق نمیتوان گذشت که نمای داخلی 190SL در عین سادگی بسیار جذاب و گیرا است. ترکیب دو رنگ داشبورد وینتج فلزی همرنگ بدنه در ادغام با رنگ قرمز تزئینات و دوخت داخل اتاق جلوه بصری بسیار چشم نواز و کلاسیکی را به همراه دارد. در پشت فرمان دو شاخ استخوانی سفید رنگ و بر سینه عمود داشبورد که تنها یک سیستم رادیوپخش دستی 5 کانال را بر خود جای داده است، دو گیج دوار بزرگ نشانگر دور موتور و سرعت خودرو به همراه سه نشانگر دوار کوچک‌تر دیگر، نشان‌دهنده حجم سوخت (باک 65 لیتری)، دمای پیشرانه و فشار روغن دقیقاً همان چیزی که یک راننده به آن احتیاج دارد را به نمایش می‌گذارد. تجهیز محصولات بنز به گیج نشانگر دور موتور در دهه 50 میلادی برای این برند موردی کاملا سنتی است که در بسیاری از محصولات آمریکایی به دلیل استفاده گسترده از گیربکس‌های اتوماتیک وجود نداشت. استفاده از گیج نشانگر دور موتور جلوه‌ای بسیار اسپرت و جذاب دارد که تقریبا تا دهه 1980 میلادی در خودروهای آمریکایی بصورت استاندارد به کار گرفته نشد. سنت استفاده از نشانگرهای دوار با حروف و اعداد خوانا در محصولات مرسدس بنز سنتی بود که از دهه 50 میلادی آغاز و تا دهه اول قرن بیست و یکم نیز با جدیت پیگیری شد اما متاسفانه با تغییر سبک و زبان طراحی اخیر برند مرسدس بنز (و البته بی ام و) بسیاری از المان‌های سنتی و دیرینه این برند فدای تنوعِ مدرنیته شد و به مرور زمان رنگ باخت.
شاید جالب‌ترین المان طراحی نمای داخلی مرسدس بنز W121 190SL که تنها در تعداد انگشت شماری از محصولات بنز و تعداد اندکی دیگر از خودروهای بازار جهانی اجرا شد را بتوان آینه وسط خودرو دانست که به جای نصب بر شیشه یا بر وسط قاب شیشه جلو، درست بر وسط و روی داشبورد نصب شده است که جلوه‌ای بسیار جذاب و منحصر به فرد دارد.
مشخصات فنی
زمانی که صحبت از مشخصات فنی و توان خروجی پیشرانه جانشین 300SL اسطوره‌ای به میان می‌آید، 190SL حرف چندانی برای گفتن ندارد چرا که پیشرانه W121 BII محل یکی دیگر از اقدامات مرسدس بنز برای کاهش هزینه‌های تولید بود. پیشرانه اسطوره‌ای 300SL با کد شناسایی M194 شش سیلندر خطی به حداکثر قدرت 240 اسب بخار و 295 نیوتن‌متر گشتاور، از دیدگاه تولید و نگهداری پیشرانه‌ای بسیار هزینه‌بردار و گران قیمت به حساب می‌آمد چرا که در حقیقت برای مسابقات طراحی شده بود. در نتیجه مرسدس بنز برای W121 از پیشرانه تک میل سوپاپ بالا (SOHC) 8 سوپاپ 4 سیلندر خطی 1.9 لیتری (1897 سی‌سی) بهره گرفت که به کمک دو کاربراتور دو دهانه سولکس 44PHH قدرت 104 اسب بخار در دور 5700 و گشتاور 142 نیوتن‌متر در دور 3200 به تولید می‌رساند که از طریق گیربکس 4 سرعت دستی نیروی تولیدی را در اختیار محور عقب با ضریب نهایی 3.9:1 قرار می‌داد.
شاید بتوان وزن نسبتاً کم 190SL را بهانه‌ای برای مناسب بودن قدرت و گشتاور نه‌چندان دلچسب آن تصور کرد. اما حقیقت آن است که W121 در کلاس خودروی قدرتمندی چون شورولت کوروت C2 از دیار یانکی‌ها قرار می‌گیرد و تنها با مقایسه‌ای جزئی میان 190SL با کوروت هم دوره خود می‌توان به سادگی دریافت که پروژه کلاس SL مرسدس بنز در آن دوران هنوز بسیار خام و نوظهور بود.
اعداد و ارقام مربوط به شتاب W121 BII 190SL برای دستیابی به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت برابر با 13.3 ثانیه، درگ 402 متر آن برابر با 17.8 ثانیه و حداکثر سرعت آن برابر با 172 کیلومتر بر ساعت اعلام شد که مصرف سوخت متوسط تخمینی 12.5 لیتر در هر صد کیلومتر را به همراه داشت که متاسفانه اعداد و ارقام دلچسبی به حساب نمی‌آید.
سیستم تعلیق دقیقاً مشابه مدل 300SL در جلو از نوع مستقل جناقی دوبل با فنرهای لول و در عقب از نوع فعال مستقل محور نوسانی (Swing Axle) با فنرهای لول است که در هر چهار چرخ بر ترمزهای کاسه‌ای نسبتاً کوچک 230 میلی‌متری سوار است. اگرچه ترمزهای کاسه‌ای با چنین ابعاد کوچکی به ذات توان تحمل ترمزهای سنگین پیاپی را ندارد اما به خوبی از وزن تقریبی 1.2 تنی 190SL بر می‌آید.
سیستم تعلیق اما دقیقاً مشابه مدل 300SL در جلو از نوع مستقل جناقی دوبل با فنرهای لول و در عقب از نوع فعال مستقل محور نوسانی (Swing Axle) با فنرهای لول است که در مقایسه با رقبای آمریکایی آن دوران که بیشتر از سیستم تعلیق معمولی‌تر یکپارچه با فنر شمش بهره می‌بردند نسبتاً فراتر از زمان بود. این خودرو در هر چهار چرخ به ترمزهای کاسه‌ای نسبتاً کوچک 230 میلی‌متری مجهز است. اگرچه ترمزهای کاسه‌ای با چنین ابعاد کوچکی به ذات توان تحمل ترمزهای سنگین پیاپی را ندارد اما به خوبی از وزن تقریبی 1.2 تنی 190SL بر می‌آید.
W121 در ایران
جای هیچ تردید نیست که W121 BII 190SL یکی از نادرترین نمونه‌های مرسدس بنز در ایران است که با توجه به واردات محدود و هزینه‌های قابل توجه نگهداری آن، خودرویی بسیار ارزشمند از دیدگاه مادی و معنوی به شمار می‌آید و در بازار جهانی پس از ارزیابی‌های تخصصی وابسته به میزان سلامت و کیفیت بازسازی به طور متوسط چیزی در حدود 80 تا 150 هزار دلار قیمت می‌خورد. لازم به تاکید است که ارائه قیمت جهانی از سوی خودروبانک به هیچ عنوان ملاک قیمت‌گذاری خودرو در بازار ایران نیست چرا که منابع ارزیابی‌های تخصصی برای قیمت‌گذاری صحیح خودرو در ایران وجود ندارد.
هرچند با این حساب این خودرو بدون‌شک جنبه کلکسیونی دارد و قابلیت استفاده روزمره آن تقریباً برابر با صفر است. این خودرو می‌تواند گزینه سوم یا حتی چهارم یک شخص متمول پس از تملک یک خودرو روزمره و یک یا دو خودرو کلاسیک ارزان قیمت‌تر (از نظر قیمت و هزینه‌های نگهداری) باشد که از آن تنها برای شرکت در مراسم‌های خاص یا گردهمایی‌های تخصصی برند مرسدس بنز از آن استفاده شود.
سخن نهایی
نسل اول مرسدس بنز SL (W121 BII) با فروش کلی 25 هزار و 881 دستگاهی توانست پتانسیل فروش خوبی از خود نشان دهد تا مرسدس بنز را به تولید نسل دوم SL با کد شناسایی W113 (ملقب به پاگودا) ترقیب کند تا با بهبود همه جانبه طراحی رقم فروش 48 هزار و 912 دستگاهی (نزدیک به دو برابر بیشتر از W121 BII) را از خود به جا گذاشته و رویه تولید کلاس SL را تا به امروز استوار نگه دارد. کلاس SL مرسدس بنز از ابتدا تا کنون با داشتن خصوصیت‌های منحصر به فرد یک مرسدس بنز، یکی از برترین و محبوب‌ترین محصولات تولیدی این برند تا به امروز به شمار می‌آید.
