شاید بتوان مهمترین خودروهای قرن بیستم را مردمی ترین آنها دانست، در واقع علیرغم اختراع اتومبیل در قرن بیستم باید گفت که بدون وجود خودروهای پرتیراژ و مردمی این صنعت هرگز به شکل فعلی خود در نمی آمد و خودرو تا سالیان سال به عنوان یک کالای لوکس مخصوص قشر ثروتمند جامعه باقی می ماند. اما سرنوشت این صنعت جور دیگری رقم و خورد و حالا خودرو تبدیل به عضوی جدا نشدنی از زندگی روزمره افراد شده است. با کمی اغماض می توان سرآغاز این تحول را در سال های پیش از جنگ جهانی دوم جستجو کرد. در واقع بسیاری افراد معتقدند که هنری فورد با ساخت فورد مدل T نخستین فردی بود که زمینه را برای مردمی شدن خودرو فراهم آورد اما در سالهای بعد با پیچیده‌تر شدن خودروها بار دیگر شاهد افزایش قیمت و از دسترس خارج شدن آنها برای عموم مصرف کنندگان به خصوص در دوران رکود اقتصادی دهه ۳۰ میلادی بودیم.
برای چند سال شرایط به همین شکل ادامه داشت تا زمانی که آتش جنگ دوم جهانی در اروپا شعله ور شد و در طول دوران جنگ جهانی دوم بود که هیتلر به فکر ساخت یک خودرو مردمی با استفاده از دانش فوق‌العاده مهندس فردیناند پورشه افتاد. جالب آنکه این پروژه برخلاف سایر ایده های عجیب و غریب هیتلر بسیار موفق از آب در آمد و میلیون ها نفر را شیفته خود کرد. بیتل به عنوان پرفروش ترین خودرو قرن بیستم و پرفروشترین خودرو تاریخ یک محصول شگفت آور و نقطه عطفی در صنعت خودروسازی به حساب می آید. در این مطلب قصد داریم تا با بررسی یکی از نمونه های سالم و با ارزش بیتل های موجود در کشور بپردازیم، خودرویی که بیش از یک محصول صنعتی، خارق‌العاده است و علیرغم تیراژ فوق العاده خود هم اکنون نیز از ارزش کلاسیک قابل توجهی در میان علاقمندان برخوردار است.
طراحی شگفت انگیز
سادگی زیباست اما بیتل بیش از آن که ساده باشد دوست داشتنی از آب درآمده است. ساخت خودروهای دوست داشتنی با طراحی دلنشین معمولاً سنخیت چندانی با منطق خشک و منظم آلمانی ها ندارد از این رو شاید بتوان به ریشه طراحی منحصر به فرد بیتل را در ساختار فنی متفاوت آن نسبت به خودروهای هم دوره اش جستجو کرد.
در واقع ایده اولیه هیتلر برای ساخت یک خودرو مردمی خلق محصولی با ابعاد جمع و جور با قابلیت حمل چهار سرنشین شامل دو کودک بود که از مصرف سوخت مناسبی نیز برخوردار باشد. فردیناند پورشه که در آن زمان هدایت پروژه‌های بزرگ صنعتی را برای جنگ جهانی دوم برعهده داشت به این فکر افتاد تا با نصب موتور بر روی محور عقب از پیچیدگی فنی خودرو بکاهد و وزن آن را کاهش دهد تا بتواند محصولی ساده‌تر را با قیمت پایین تر را به مشتریان عرضه کند. باید توجه داشت که در آن زمان هنوز ساخت خودروهای دیفرانسیل جلو متداول نشده بود و شاید در صورت وجود چنین طرح‌هایی در آن زمان فردیناند پورشه نیز تصمیم بر این می گرفت که بیتل را بر اساس الگوی دیفرانسیل جلو خلق کند.
به هر حال در نهایت شرایط به نحوی پیش رفت که بیتل بر خلاف سایر خودروهای دهه ۳۰ به یک محصول متفاوت بدل شد و بسیاری افراد را به سمت خود جلب کرد به خصوص اینکه در طول حدود ۷۰ سال تولید این خودرو، ظاهر این مدل نیز بارها به روز رسانی شد و بر محبوبیت این مدل افزود. برای مثال چراغ های کوچک عقب در مدل اولیه به تدریج بزرگ و بزرگ تر شدند و برخی از ابعاد زبان در بخش جلوی خودرو نیز اصلاح شدند. بدین ترتیب بیتل بیش از هر زمانی محبوب دلها شد و وجود رنگ های شاد و متنوع نیز مزید بر علت بود تا بیتل منحنی شکل و جمع و جور مانند اسمارتیز های رنگارنگ خیابان های شهر را پر کند.
خودرو حاضر در این آزمایش مربوط به میانه دهه ۶۰ میلادی و در واقع سال ۱۹۶۵ است که بیش از مدل های دهه هفتاد به نمونه های اولیه و طرح ابتدای ترسیم شده توسط هیتلر شباهت دارد، مهمترین نقطه تمایز هتل های دهه ۶۰ موجود در کشور نسبت به نمونه های دهه ۷۰ را باید در چراغ های کوچک تر عقب حاشیه ای متفاوت از زاویه متفاوت چراغ های جلو و برخی از اجزا و تزئینات روی بدنه جستجو کرد برای مثال سپر دوگانه و نسبتا مرتفع جلو که در تصاویر خودرو تحت آزمایش می‌بینید بر روی مدل‌های دهه 70 نصب نمیشوند، همچنین در فضای داخلی نیز به جای داشبورد متداول پلاستیکی که در مدل های دهه 70 وجود دارد، شاهد کابین تمام فلزی هستیم. چرا که در دهه ۶۰ هنوز استفاده از پلاستیک در صنایع خودروسازی چندان فراگیر نشده بود. جالب است بدانید که اکثر بیتل های راه یافته به ایران مربوط به سال های میانی دهه ۶۰ تا سال ۱۹۷۶ میلادی هستند و مدل های مربوط به دهه ۵۰ به ندرت به ایران راه یافته‌اند و معدود نمونه های راه یافته، حالا به عنوان یک خودروهای بسیار قدیمی و آنتیک از ارزش بسیار بالایی برخوردارند. همچنین خودرو های مربوط به دهه ۷۰ علیرغم ظاهر جذاب خود، نسبتا کم ارزش تر است نمونه های دهه ۵۰ و ۶۰ هستند. بنابراین از حیث ارزش کلاسیک بیتل های موجود در کشور می‌توان گفت که خودروهای سالم مربوط به دهه ۶۰ از ارزش بالایی نزد کلکسیونرها برخوردارند.
مشخصات فنی
فولکس واگن بیتل در طول دوران حیات خود با پیشرانه های مختلف چهار سیلندر هوا خنک به حجم 1.1 الی 1.6 لیتر تولید شده است که خودرو مورد آزمایش ما از قدرتمندرین گونه با موتور 1.6 لیتری است که در واقع به سری های متاخر بیتل تعلق دارد. این پیشرانه قادر به تولید قدرتی در حدود 60 اسب بخار بوده است که با توجه به وزن حدود 800 الی 840 کیلوگرمی بیتل، بر روی کاغذ عملکردی در حد و اندازه پراید کاربراتوری را برای این خودرو به ارمغان می آورده است. البته پیشرانه بیتل به سبب نوع خاص طراحی، از دور موتور چندان بالایی برخوردار نیست و از این رو بیتل چندان خودرو سرعتی و پر شتابی به حساب نمی آید. گیربکس های این خودرو نیز شامل چند تیپ چهار دنده دستی و یک تیپ نیمه اتوماتیک (کلاچ اتوماتیک) می شود. همچنین برای بعضی از بازارها امکان انتخاب یک گیربکس سه سرعته اتوماتیک نیز برای بیتل وجود داشته است و پس از موفقیت مدل کوپه در بازار، فولکس واگن نسخه کروک از این خودرو دوست داشتنی را نیز روانه بازار کرده است.
فضای کابین
با ورود به کابین فولکس واگن قورباغه ای به سرعت در خواهید یافت که با یک خودروی کلاسیک تمام عیار طرف است کابین در اوج سادگی و ظرافت طراحی شده است. مجموعه پشت آمپر بر روی داشبورد فلزی به یک نشانگر سرعت سنج ظریف عقربه ای خلاصه میشود و در سمت شاگرد تنها شاهد یک دستگیره کوچک برای گرفتن توسط سرنشین کناری بر روی داشبورد بسیار کوچک هستید. در برخی مدل‌ها وجود یک گلدان کوچک در بخش مرکزی داشبورد که ظاهراً جنسی چینی مانند دارد نیز مزید بر علت میشود تا یک دل نه صد دل عاشق این خودرو کلاسیک دوست داشتنی شویم. در واقع تضاد بصری بین این گلدان ظریف با داشبورد خشک فلزی می‌تواند زمینه‌ساز این دلدادگی شود. صندلی ها نیز ساده و راحت به نظر می‌رسد و به هیچ عنوان اسپرت و دربرگیرنده نیستند اما فضای کافی برای دو سرنشین بزرگسال نسبتا بلند وجود دارد.
در بخش انتهایی نیز، شاید با کمی ارفاق بتوان گفت که فضایی در حد پژو ۲۰۶ یا اندکی کمتر وجود دارد، اما به دلیل دو در بودن بدنه خودرو، طبیعتا سوار و پیاده شدن سرنشینان عقب به اندازه پژو ۲۰۶ راحت نیست. از این رو اغلب افراد از فضای پشت برای کودکان استفاده می کنند. به خصوص که بیتل با قیمت پایین خود بیشتر مناسب به حال خانواده های جوان با فرزندان کوچک طراحی شده است. دید رو به بیرون بسیار خوب است و به لطف ارتفاع زیاد پنجره ها نور زیادی به درون کابینت راه می یابد و در مجموع فضای ساده و صمیمی را ایجاد می کند. با کمی تخیل می توان سواری بر یک بیتل قدیمی را در جاده ای خلوت و کوهستانی تجسم کنید، صندلی های نرم و راحت عملکرد فنی نسبتاً کند و البته صدای مشهور و نام آشنای تکرار شونده موتور هوا خنک فولکس واگن.
تجربه رانندگی
با روشن کردن موتور بیتل به سرعت در خواهید یافت که با یک خودرو قدرتمند طرف نیستید. در واقع بیتل بر روی تکنولوژی و پلتفرم مربوط به دهه ۳۰ میلادی شکل گرفته است و از این رو نباید از آن توقع کارهای اعجاب برانگیز را داشت. فرمان خودرو به هیچ نیروی کمکی ای مجهز نیست اما به لطف ابعاد بزرگ چندان هم سفت و سخت احساس نمی شود. با شروع حرکت می توانید به کمک دست دنده بلند خودرو که از کف کابین خارج شده، دنده را تعویض نمائید و به سراغ دنده دو بروید. در واقع دنده یک بیش از حد سنگین در نظر گرفته شده تا قدرت اندک موتور را جبران نماید. جالب است بدانید که بیتل به لطف همین مهندسی هوشمندانه از نظر قابلیت های خارج از جاده ای نیز خودرو دست و پا بسته ای نبوده و در مدل های موسوم به تایپ b یا جنگی با همین موتور و پلت فرم در جبهه های نبرد حاضر می‌شده است. ترمزهای بیتل به شکل چهارچرخ کاسه ای هستند و نمی توانند در حد و اندازه خودروهای مدرن سریع و قدرتمند ظاهر شوند اما متناسب با نیاز پیشرانه به نظر می رسند.
هندلینگ نیز چنگی به دل نمی‌زند البته بیتل به لطف ابعاد و زوایای مناسب خود به راحتی دچار کم فرمانی بیش فرمانی نمی‌شود اما پیچیدند با آن در سرعتهای بالا نیز چندان ساده نیست. فنربندی بیش از آنکه به سفتی و سختی تمایل داشته باشد به نرمی تمایل دارد اما به دلیل ساختار بسیار ساده خود از هضم و جذب چاله ها و دست انداز های بزرگ نیز باز می‌مانند و به خصوص در محور عقب ضربات را به کابین منتقل میکند. بنابراین پشت فرمان باید رانندگی تند و اسپرت را فراموش کرده و با چاشنی یک موسیقی ملایم و نوستالژیک سعی نمایید تا از مناظر جاده حداکثر بهره را ببرید. بیتل در ذات خود بسیار با دوام و با کیفیت بوده و معمولاً تا چند صد هزار کیلومتر خرج سنگینی را به مالک خود تحمیل نمی کرده است اما بیتل های موجود در کشور اغلب بعد از گذران بیش از نیم قرن نیاز به بازسازی اساسی پیدا کرده اند. به خصوص آنکه پیشرانه هوا خنک بیتل نیز با شرایط آب و هوای گرم و خشک ایران چندان سازگار نیست. از این رو در سالهای دور شاهد بودیم که بسیاری از این خودروهای دوست داشتنی در تابستان دچار مشکل میشود و کارایی خود را به عنوان یک خودرو روزمره قابل اطمینان از دست می‌دادند اما حالا که بیتل تنها به عنوان یک خودروی کلاسیک تمام عیار شناخته میشود و بسیاری از نمونه های باقیمانده نیز مورد بازسازی جدی قرار گرفته‌اند و می‌توان گفت که بیتل های موجود در کشور بار دیگر ارج و قرب خود را بین مالکین به دست آورده و به خودرویی منحصر به فرد برای گذراندن ایام آخر هفته تبدیل شده‌اند.
سخن پایانی
اگر شما هم با دیدن این بیتل های های رنگارنگ در کنار خیابان به وجد می آیید و هر از گاهی به خریدن یکی از آنها فکر می کنید، باید گفت که خرید و نگهداری از این سربازان کهنه کار در شرایط فعلی چندان هم کم خرج تمام نمی شود و نمونه های سالم این خودرو در شرایط فعلی اغلب با قیمت‌های بیش از ۳۰ یا ۴۰ میلیون تومان معامله می شوند. به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور تامین قطعات یدکی نیز چندان راحت نیست.
اما در مقام مقایسه باید تأکید کرد که بیتل نسبت به بسیاری از خودروهای کلاسیک دیگر موجود در دنیا از شرایط مناسب‌تری برخوردار است. چراکه قطعات این خودرو هنوز نیز تولید می شوند و میلیون‌ها دستگاه از این خودرو در سرتاسر کره خاکی در حال استفاده هستند. بنابراین برخلاف بسیاری از خودروهای کلاسیک دیگر معمولاً با مشکل کمبود یا نبود قطعات یدکی یا قیمت های نجومی آن ها مواجه نمی شوید. در واقع کمتر خودرو مردمی ای وجود دارد که مانند بیتل از ارزش کلاسیک بالایی برخوردار شده باشد و همین نکته وجه تمایز بیتل با سایر خودروهای کلاسیک موجود در جهان است. خودرویی آنچنان محبوب که حتی فولکس واگن نیز از خلق جایگزینی برای آن عاجز مانده است، چرا که تولید چنین محصول تاریخ سازی تنها از عهده نابغه ای چون فردیناند پورشه برمی‌آید و بس.
در انتها جا دارد از آقای صدرا حداد جهت در اختیار قرار دادن وقت و خودروی خود جهت تهیه این تست خودروبانک کمال تشکر را داشته باشیم.
