موتور خودرو باید در یک محدوده دمایی مشخص عمل کند تا اجزای حساس آن بر اثر تنش‌های حرارتی آسیب نبینند. اگر دمای موتور بیش از حد بالا برود، احتمال دارد یاتاقان بزند، شاتون خراب کند و یا رینگ و پیستون‌ها آسیب ببینند. قبل از همه این‌ها نیز قطعا واشر سرسیلندر می‌سوزد و به هر حال دردسر زیادی برای مالک به وجود می‌آورد.
بنابراین دمای موتور باید همیشه در حد استاندارد باقی بماند. اما اگر متوجه شدیم که موتور بیش از حد داغ می‌کند، چگونه دمای موتور را پایین بیاوریم؟ در ادامه ضمن اشاره به دلایل داغ کردن موتور خودرو به شما خواهیم گفت که باید چگونه دمای موتور خودرو را کاهش داد.
علت داغ کردن بیش از حد موتور خودرو
قبل از آنکه به سراغ راه های کاهش دمای موتور خودرو برویم، بهتر است دلایل افزایش دمای بیش از حد موتور را بررسی کنیم. می‌دانید که در حالت عادی دمای موتور باید تا یک حد مجاز افزایش پیدا کند تا اجزای آن بتوانند در سلامت کامل به وظیفه خود عمل کنند. دمای بیش از حد پایین اصلا برای موتور خوب نیست؛ چراکه باعث می‌شود غلظت روغن به حد استاندارد نرسد و عمل روانکاری به درستی انجام نشود. درنتیجه فشار زیادی روی موتور وارد می‌شود و درنهایت عمر آن را کاهش می‌دهد.
دمای بیش از حد نیز به شدت برای موتور مضر است و خیلی زود به قسمت‌هایی همچون واشر سرسیلندر، رینگ و پیستون، یاتاقان‌ها و... آسیب وارد می‌کند. اگر این حرارت به درستی دفع نشود، موتور خودرو چیزی تا پایان عمر خود فاصله نخواهد داشت.
اما دلایل افزایش بیش از حد دمای موتور چیست؟ در ادامه این مطلب چند مورد از مهم‌ترین دلایل داغ کردن موتور خودرو آمده است:
خرابی یا گرفتگی رادیاتور1.خرابی یا گرفتگی رادیاتور
رادیاتور یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم خنک کننده موتور است. هرگونه نقص در این قطعه می‌تواند روی دمای موتور تاثیرگذار باشد. معمولا بعد از مدتی رادیاتور دچار نشتی یا گرفتگی می‌شود، بنابراین ممکن است دیگر نتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد و درنتیجه موتور خودرو داغ می‌شود. همچنین رسوبات موجود در آب یا کثیفی‌های موتور نیز می‌توانند مجراهای باریک این قطعه را مسدود کنند که موجب عدم انتقال آب از این مجاری شده و درنتیجه حرارت موتور به خوبی دفع نمی‌شود و دمای پیشرانه بیشتر از گذشته بالا می‌رود.
خرابی ترموستات 2.خرابی ترموستات
ترموستات حکم یک شیر حرارتی را دارد که باید سر موقع راه عبور آب داغ از موتور به سمت رادیاتور را باز کند. اگر این قطعه خراب شود و نتواند به موقع راه آب داغ به سمت رادیاتور را باز کند، دمای موتور به شدت بالا می‌رود.
3.نشتی مایع خنک کننده یا هوا گرفتن لوله‌های آب
مایع خنک کننده محلولی از آب مقطر و ضد یخ است که باید به میزان کافی درون مجاری موتور و رادیاتور وجود داشته باشد. هرگونه نشتی باعث می‌شود تا مقدار این مایع درون سیستم کم شود و درنتیجه قدرت خنک‌کنندگی آن پایین بیاید. ضمن آنکه در این شرایط هوا جای مایع خنک کننده درون موتور را می‌گیرد و درنتیجه پیشرانه به خوبی خنک نخواهد شد.
4.خرابی واتر پمپ
اگر واتر پمپ خراب شود مایع خنک کننده درون موتور و رادیاتور به گردش درنمی‌آید؛ بنابراین موتور به خوبی خنک نمی‌شود. ضمنا در موتورهایی که واتر پمپ از تسمه دینام نیروی خود را دریافت می‌کند، خرابی تسمه هم می‌تواند دلیلی بر افزایش بیش از حد دمای موتور باشد. چراکه در این مواقع واتر پمپ قدرت همیشگی را ندارد وظیفه خود را به درستی انجام نمی‌دهد.
سوختن واشر سرسیلندر 5.سوختن واشر سرسیلندر
سوختن واشر سرسیلندر یکی دیگر از دلایل گرم شدن بیش از حد موتور است، چراکه اگر این قطعه وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، میزان مایع خنک‌کننده کم و هوا وارد سیستم خواهد شد. درنتیجه عملکرد سیستم خنک کننده موتور مختل و دمای آن افزایش پیدا خواهد کرد. خروج دود سفید یا آب زیاد از اگزوز در این شرایط محتمل است.
کم بودن سطح روغن موتور 6.کم بودن سطح روغن موتور
کمیت و کیفیت روغن موتور برای حفظ سلامت پیشرانه بسیار مهم است. اگر میزان روغن موتور به دلایلی مثل نشتی یا روغن سوزی کاهش پیدا کند، عملیات روانکاری در موتور به درستی انجام نخواهد شد.
در این شرایط قطعات متحرک پیشرانه نظیر میل لنگ، میل سوپاپ، شاتون، رینگ و پیستون با فشار بیشتری کار می‌کنند و همین فشار بیشتر باعث می‌شود تا دمای موتور به‌تدریج افزایش پیدا کند و به حد بحرانی برسد.
خرابی سامانه‌های برقی خنک کننده نظیر موتور فن، رله، سیم‌کشی و... 7.خرابی سامانه‌های برقی خنک کننده نظیر موتور فن، رله، سیم‌کشی و...
اگر هرگونه خللی در عملکرد فن خنک کننده رادیاتور به وجود بیاید، رادیاتور ماشین نمی‌تواند دمای آب داغ موتور را به میزان کافی کاهش دهد. درنتیجه سیستم خنک کننده به درستی عمل نمی‌کند و موتور داغ‌تر خواهد شد.
8.خرابی یا گرفتگی مسیر اگزوز
سیستم اگزوز وظیفه دارد تا حرارت اضافه و گازهای داغ ناشی از احتراق را به بیرون هدایت کند. اگر این سیستم به هر دلیلی نتواند وظیفه خود را انجام دهد، دمای موتور افزایش پیدا می‌کند. خرابی منبع اگزوز و یا گرفتگی آنها به‌علاوه خرابی سیستم کاتالیزور در این زمینه بسیار تاثیرگذار است.
چه کار کنیم دمای موتور پایین بیاید؟
برای پایین آوردن دمای موتور باید با علت ایجاد حرارت اضافی مقابله کرد. بنابراین راه‌حل‌های زیر را می‌توانید برای رفع این مشکل به کار بگیرید.
چگونه دمای موتور خودرو را کاهش دهیم:
1.دقت کنید سیستم خنک کننده هیچ‌گونه نشتی نداشته باشد
اگر مشاهده می‌کنید که مایع ضد یخ یا آب رادیاتور زیر خودرو جمع می‌شود، پس حتما سیستم نشتی پیدا کرده است. بهتر است در اولین فرصت خودرو را به تعمیرگاه ببرید تا هرگونه مشکل نشتی آن رفع شود و موتور دیگر بیش از حد داغ نکند.
2.سرویس رادیاتور
به‌مرور زمان ممکن است که رادیاتور دچار گرفتگی شود، بنابراین بهتر است هر دو یا سه سال یک‌بار هم از بیرون و هم از داخل شستشو داده شود تا شبکه‌های آن به طور کامل تمیز شده و بتوانند حرارت آب را موتور را به بیرون انتقال دهند.
استفاده همیشگی از ضد یخ داخل موتور 3.استفاده همیشگی از ضد یخ داخل موتور
ضدیخ علاوه بر آنکه در زمستان مانع منجمد شدن آب موتور می‌شود، در تابستان نیز جلوی جوش آوردن موتور و پوسیدگی اجزای داخلی رادیاتور و موتور را می‌گیرد. بنابراین سعی کنید همیشه چیزی حدود ۵۰ درصد آب مقطر و ۵۰ درصد مایع ضد یخ استاندارد درون رادیاتور و موتور خودرویتان وجود داشته باشد.
4.تعویض لوله‌های و شیلنگ‌های پوسیده
اگر متوجه شدید که برخی لوله‌ها و شلنگ‌های رادیاتور ماشینتان پوسیده شده، بهتر است حتما در اولین فرصت آنها را در تعمیرگاه با نمونه‌های نو تعویض کنید. ضمناً بست‌های قدیمی و کهنه را هم عوض کنید تا سیستم خنک کننده از آن قسمت‌ها نشتی پیدا نکند.
5.فشار نیاوردن بیش از حد به خودرو
برای آنکه موتور خودرو بیش از حد داغ نکند توصیه می‌کنیم که تا حد امکان روی آن فشار اضافی وارد نکنید. به عنوان مثال بار زیادی درون آن قرار ندهید، در سربالایی‌ها با دنده سنگین و با سرعت متناسب حرکت کنید، تیک آف نزنید، شتاب‌گیری‌های ناگهانی را به حداقل برسانید و سعی کنید دور موتور از محدوده استاندارد که حدود ۳ تا ۳۵۰۰ دور است، بالاتر نرود. در این شرایط فشار کمتری به موتور وارد می‌شود، احتمال سوختن واشر سرسیلندر کاهش پیدا می‌کند، قطعات موتور تحت فشار متعادل کار می‌کنند و درنتیجه احتمال داغ کردن موتور کمتر می‌شود.
6.سرویس روغن موتور به موقع انجام دهید
همانطور که اشاره کردیم سرویس روغن باعث می‌شود تا موتور روان کار کند، درنتیجه فشار کمتری به آن وارد شده و دمای آن متعادل باقی می‌ماند.
7.ترموستات را به موقع عوض کنید
ترموستات قطعه‌ای مصرفی است و معمولا طی بازه‌های ۲ یا ۳ ساله خراب می‌شود. بنابراین توصیه می‌کنیم خودتان هر ۱۵ الی ۲۰ ماه آن را با یک نمونه نو عوض کنید تا دچار دردسرهای خرابی آن نشوید. اگر دمای موتورتان کمی بالاست و می‌خواهید آن را به طور کلی کمی پایین‌تر بیاورید، می‌توانید از ترموستات‌هایی با دمای کارکرد پایین‌تر استفاده کنید.
به عنوان مثال اگر دمای ترموستات شما در حال حاضر ۸۲ درجه است می‌توانید یک ترموستات ۷۲ درجه استفاده کنید. در این شرایط بهتر است که دمای شروع عملکرد فن رادیاتور را هم توسط متخصص برق‌کار پایین بیاورید تا ترموستات و فن موتور با هم شروع به کار کنند و دمای موتور خودرو را کاهش دهند. البته این کار خارج از استاندارد است و در زمستان نیز قدرت بخاری خودرو را کم می‌کند.
اگر دمای موتور ناگهان بالا رفت و اصطلاحا موتور جوش آورد چکار کنیم؟
اگر در حالت عادی دمای موتورتان متعادل است و شما مشکلی با آن ندارید، اما یک‌باره متوجه شدید که موتور بسیار داغ کرده و اصطلاحا جوش آورده است، برای کم کردن دمای آن باید چه کار کرد؟
ابتدا بهتر است که خودرو را در یک مکان امن متوقف کنید. سپس سیستم تهویه را روی حالت بخاری قرار دهید و فن کابین را روی دور تند بگذارید؛ بدین ترتیب مقداری از دمای موتور از طریق رادیاتور بخاری به اتاق منتقل می‌شود. بعد با احتیاط درب کاپوت را بالا بزنید به هیچ وجه درب رادیاتور را باز نکنید، چراکه آب جوش با فشار به همراه بخار داغ بیرون می‌زند و به شما و کسانی که اطرافتان هستند، آسیب جدی وارد می‌کند.
اگر مقداری آب در اختیار دارید می‌توانید آن را روی رادیاتور بریزید تا به خنک شدن موتور خودرو کمک کند.
اگر ترموستات قفل کرده باشد دمای موتور به‌تدریج بیشتر و بیشتر خواهد شد، برای اینکه رینگ و پیستون و یاتاقان‌ها آسیب نبینند، بهتر است موتور را خاموش کنید. اما باید هر ۳۰ الی ۴۰ ثانیه یک تک استارت بزنید تا قطعات متحرک موتور در جای خود حرکت کنند و به دیواره سیلندر نچسبند. این کار را برای مدتی انجام دهید تا موتور به‌تدریج سرد شود و سپس خودرو را به تعمیرگاه منتقل کنید.
سخن پایانی
راه های کاهش دمای موتور خودرو عموما به کیفیت نگهداری از موتور و سرویس‌های دوره‌ای آن ارتباط پیدا می‌کند. استفاده از ضد یخ، سرویس و شستشو رادیاتور، تعویض به موقع روغن، عدم فشار اضافی روی موتور، رانندگی نکردن در ساعات فوق‌العاده گرم روز، تعویض به موقع ترموستات و...، جزو مهم‌ترین نکاتی هستند که می‌توان با رعایت آنها محدوده دمایی موتور را همواره در حالت استاندارد نگه داشت.
ضمنا برای موتورهای توربوشارژ که حساسیت بالاتری نسبت به افزایش دمای موتور دارند، باید اجازه دهید که خودرو در حالت درجا و بر اثر عملکرد سیستم خنک کننده کمی سرد شود و سپس آن را خاموش کنید. اگر در همان دمای بالا موتور توربوشارژ را خاموش کنید، احتمال خرابی توربوچارجر آن زیاد خواهد شد.
نویسنده: حسین باباپور
