مسائلی مثل آلودگی هوا، میزان مصرف سوخت و عملکرد بهینه موتور خودروهای احتراقی باعث شد تا در سال ۱۹۷۰ قطعه‌ای به نام کنیستر طراحی شود. احتمالا تا به حال نام این قطعه به گوش‌تان خورده است اما شاید آگاهی زیادی از نقش آن در خودرو نداشته باشید. پس در ادامه به معرفی کنیستر خودرو، کاربرد این قطعه و اجزای سیستم مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
کنیستر چیست؟
همان‌طور که اطلاع دارید مایعات در دماهای مختلف به بخار تبدیل می‌شوند و این بخار در هوا منتشر خواهد شد. به‌ویژه بنزین که از این نظر دمای تبخیر نسبتا پایینی دارد و در گرمای محیط به‌راحتی به شکل بخار در می‌آید. این قانون علم فیزیک باعث شده تا درون باک خودرو نیز با معضل بخار شدن سوخت روبرو باشیم. این بخارات باید راهی به بیرون پیدا کند، در غیر این صورت با تجمع بخار درون محفظه سوخت خودرو احتمال انفجار وجود دارد. همچنین در صورت خروج بخار از درب باک نیز مسائل زیست محیطی خطرناکی در پی این مسئله به وجود خواهد آمد.
کنیستر خودرومهندسان به منظور رفع مشکلات فوق قطعه‌ای به نام کنیستر (canister) را طراحی کردند. این محفظه سیاه‌رنگ که درون آن با زغال یا همان کربن فعال پر می‌شود، معمولا دارای سه مسیر خروجی و ورودی ویژه است.
بر این اساس بخارات بنزین از طریق شلنگ‌ها و لوله‌های مرتبط، از سمت باک بنزین به طرف کنیستر حرکت می‌کنند. درون کنیستر بخار بنزین توسط زغال جذب می‌شود و هنگام روشن شدن خودرو از سر دیگر کنیستر به سوی منیفولد هوا راه پیدا می‌کند.
کنیستر خودرو بدین ترتیب پس از روشن شدن خودرو بخش زیادی از بخارات بنزین که توسط زغال کنیستر جذب شده بود، به سوی دریچه گاز و منیفولد ورودی هوا ارسال می‌شود تا ضمن صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا، بازده موتور نیز ارتقا پیدا کند.
اجزا سیستم کنیستر
همان‌طور که اشاره شد کنیستر یک محفظه تقریبا استوانه‌ای شکل است که سه ورودی و خروجی برای آن در نظر گرفته شده است. در ادامه به معرفی بخش مختلف سیستم کنیستر خودرو میپردازیم.
نمودار اجزای سامانه کنیستر 1. ورودی بخارات از سمت باک بنزین (معمولا در پایین)
2. خروجی بخارات بنزین به سمت منیفولد هوا (در بالا)
3. مجرای ورودی هوای آزاد (در بالا)
4. شیر برقی کنیستر
5. فیلتر پایین و فیلتر بالا
6. بدنه پلاستیکی به همراه شلنگ و لوله‌های مرتبط
شیر برقی کنیستر چه وظیفه‌ای دارد؟
شیر برقی کنیستر یا شیر تخلیه بنزین در سر راه کنیستر و منیفولد هوای موتور قرار گرفته و توسط ECU کنترل می‌شود. این قطعه پس از روشن شدن خودرو، مسیر حرکت بخارات بنزین از کنیستر به سمت منیفولد هوا را باز کرده و موجب مکش بخارات به طرف سیستم تنفس پیشرانه خواهد شد. جریان هوایی که از ورودی هوای آزاد کنیستر به داخل این قطعه راه پیدا می‌کند، توسط شیر برقی مکیده می‌شود تا بدین ترتیب زغال‌های خیس مجددا خشک شده و برای جذب دوباره بنزین آماده شوند.
شیر مخصوص باک بنزین
واضح است که کنیستر صرفا وظیفه دارد بخارات اضافی را که درون باک تجمع می‌کنند، به خود جذب کند تا به این ترتیب هم میزان مصرف سوخت خودرو کاهش یابد و هم مسائل ایمنی در این بین رعایت شود. اما قاعدتا نباید بنزین خام به درون کنیستر راه یابد؛ چراکه اصولا چنین کاربردی از سوی مهندسین برای کنیستر در نظر گرفته نشده است. به منظور اطمینان از عدم رخ دادن چنین مسئله‌ای، یک شیر جدا کننده کنیستر در خروجی باک بنزین قرار داده شده است تا بدین ترتیب از عدم ورود بنزین به درون شلنگ‌های متصل به کنیستر اطمینان حاصل شود.
خرابی کنیستر چه مشکلاتی به دنبال می‌آورد؟
گرچه معمولا خرابی سیستم کنیستر به خودی خود مشکلات چندانی برای عملکرد موتور خودرو ایجاد نمی‌کند اما گاهی اوقات دیده شده که خراب شدن یا عدم وجود کنیستر به ریپ زدن جزئی موتور منجر شده است. همچنین با تجمع بخارات درون باک، احتمال بالا زدن یا سرازیر شدن سوخت از درب باک بنزین نیز وجود دارد؛ به‌ویژه در خودروهای خانواده پراید ما شاهد این مسئله بوده‌ایم.
تجمع بخار بنزین درون باک ناشی از خرابی کنیستر استشمام بوی بنزین درون کابین و شنیده شدن صدایی شبیه به تپ تپ ناشی از عملکرد شیر برقی و روشن شدن چراغ چک را هم می‌توان از نشانه‌های خرابی کنیستر و اعضای مرتبط با آن تلقی کرد.
کنیستر ماشین را چه زمانی تعویض کنیم؟
در صورتی که آسیب فیزیکی به این قطعه وارد نشود، معمولا مدت زمان طولانی می‌توان از کنیستر استفاده کرد. با این وجود زمان تعویض کنیستر را می‌توان به قابلیت جذب بخار توسط زغال‌های آن نسبت داد؛ معمولا گفته می‌شود که بهتر است بین ۳۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر استوانه کنیستر یا زغال‌های آن تعویض شود تا این سیستم قابلیت جذب بخار بنزین به میزان کافی را داشته باشد و راندمان عملکردی آن حفظ شود.
