بازار خودرو ایران طی دهه 1390 شرایطی نابسامان را تجربه کرد و این شرایط با شدت بیشتر دهه نخست قرن جدید نیز منتقل شدند. در ابتدای دهه 1390 محدودیت‌هایی در زمینه واردات خودرو اعمال شد که براساس آن واردات خودروهای با موتور حجیم‌تر از 2500 سی سی ممنوع شد، اقدامی عجولانه و بدون مطالعه که حاصل آن برهم خوردن بازار خودروهای وارداتی بود. پس از اعمال دور نخست تحریم‌های اقتصادی نیز شرکای خارجی خودروسازان ایران را ترک گفتند که در نتیجه آن تولید محصولاتی همچون رنو تندر 90 و پژو 206 با مشکل مواجه شد. افزایش قیمت خودرو نیز که به تاثیر از افزایش قیمت دلار رخ می‌داد، به رویداد هر روزه بازار تبدیل شده بود و پراید 7 میلیون تومانی ابتدا به 16 میلیون تومان و سپس به 21 میلیون تومان افزایش یافت. این موضوعات در آن زمان دستمایه شوخی کاربران شبکه‌های اجتماعی شده بودند و با وجود گذشت یک دهه، همچنان این شرایط به قوت خود باقی است.
پراید معروف!صنعت خودروسازی ایران پس از یک دوره کوتاه ماه عسل بین سال‌های 1393 تا 1397، مجددا وارد شرایط بحرانی خود شد. شرکای بین‌المللی (حتی چینی‌ها) به واسطه تحریم‌ها از ایران خارج شدند و وزارت صمت نیز در یک تصمیم سنجیده نشده واردات خودرو را کاملا ممنوع کرد. به جرات می‌توان گفت بازار خودرو ایران از سال 1398 تاکنون در یک آشفتگی مطلق به سر می‌برد، این آشفتگی در برخی برهه‌ها شدت یافت و گاهی اوقات نیز فروکش کرد. با این وجود به هم ریختگی بازار خودرو طی سه سال گذشته ادامه‌دار بوده است و زیان دیدگان اصلی آن نیز مشتریان بوده‌اند، مشتریانی از اقشار متوسط یا ضعیف که سعی داشتند با اندک پس انداز خود یک خودرو خریداری کنند.
تمامی تدابیر مسئولان امر و مدیران شرکت‌های خودروسازی برای مدیریت بازار خودرو طی سه سال گذشته نیز ناکام بوده است. انجام دادن اقداماتی از قبیل قرعه کشی خودرو یا پیش فروش‌های بلندمدت هیچ تاثیری در فروکش التهاب بازار خودرو نداشتند. این برنامه‌ها با وجود مخالفت کارشناسان و مردم به اجرا در آمدند و حال پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، مسئولان وزارت صمت به غیرمنطقی بودن قرعه کشی خودرو اذعان کرده‌اند.
تارا، محصول جدید ایرانخودرو با این وجود به نظر نمی‌رسد که خودروسازان از کاهش عرضه خودرو به بازار نگران باشند. آن‌طور که بارها در رسانه‌های مختلف خوانده‌ایم، قیمت‌گذاری دستوری سبب شده است تا تولید اتومبیل برای خودروسازان زیان‌ده باشد. از این رو خودروسازان تمایل دارند تا خودروهای کمتری را تولید کنند چرا که با تولید کمتر، زیان انباشته آن‌ها در پایان سال کمتر خواهد شد. وضعیت مالی خودروسازان بزرگ طی سالیان گذشته چندان مطلوب نبوده است، برای مثال سایپا برخی از خطوط تولید خود را به شرکت‌های دیگر واگذار کرده است و اعتصابات کارگری نیز خط تولید ایران خودرو تبریز را به تعطیلی کشانده است.
توجه به این نکته ضروری است که با وجود تبلیغات مکرر پیرامون داخلی‌سازی و افزایش توان داخلی، صنعت قطعه سازی ایران به خارج از مرزها وابسته است و بسیاری از قطعات و مواد اولیه از منابع خارجی و عمدتا چین تامین می‌شوند. بنابراین بدیهی است که افزایش قیمت ارز به راحتی موجب افزایش قطعات خودرو خواهد شد و افزایش قیمت قطعات خودرو نیز قیمت خودرو را افزایش می‌دهد، در حالی‌که نهادهای تصمیم‌گیرنده همچون شورای رقابت یا ستاد تنظیم بازار سعی دارند قیمت خودرو را در حدی متعادل حفظ کنند. نتیجه این عمل ناممکن کاهش تولید و عرضه خودرو خواهد بود و همان‌طور که با بررسی آمارهای وزارت صمت متوجه خواهید شد، خودروسازان قادر نیستند اهداف تولیدی سال 1400 را تحقق بخشند.
ساینا، یکی از محصولات پرفروش این روزهای سایپا فشار بر روی خودروسازان برای عرضه خودرو همچنان ادامه دارد، فشاری که ثابت شده بی‌نتیجه است.. سیاهکلی عضو کمیسیون صنایع مجلس طی روزهای اخیر به خودروسازان تاخت و اعلام کرد آن‌ها به بهانه عدم صرفه اقتصادی، محصولات خود را به بازار عرضه نمی‌کنند. بنابر اعلام این نماینده مجلس، در حال حاضر تقاضا برای خودرو در بازار میلیونی است، در حالی‌که تولید خودروسازان در بهترین حالت نیمی از تقاضای بازار را پوشش می‌دهد.
مشخص نیست که چرا مسئولان در تصمیم‌گیری‌های کلان بر انجام راه‌حل‌های نافرجام اصرار دارند، چرا که راه برون رفت از این وضعیت بارها و بارها توسط کارشناسان و خودرونویسان مختلف اعلام شده است. برای حل معضل و معمای بازار خودرو ایران یک راه حل ساده وجود دارد و آن حذف قیمت‌گذاری دستوری از یکسو و آزادسازی واردات خودرو (اعم از صفرکیلومتر و کارکرده) از سوی دیگر است. کاملا طبیعی است که قدرت خرید اکثر مشتریان ایرانی به گونه‌ای نیست که حتی بتوانند خودروهای کارکرده خارجی را به راحتی خریداری کنند، از این رو خودروسازان ایرانی همواره مشتریان خود را خواهند داشت و البته براساس قیمت تمام شده اتومبیل‌های تولیدی را به فروش خواهند رساند. همان‌طور که قبلا شاهد بوده‌ایم، افزایش رقابت در بازار خودرو سبب می‌شود تا خودروسازان داخلی محصولات خود را ارتقا دهند. برای مثال عرضه انبوه خودروهای چینی به بازار سبب شده است تا این روزها ایران خودرو و سایپا محصولات خود را به انواع آپشن‌ها مجهز کنند چرا که سلیقه مشتریان ایرانی نسبت به دو دهه گذشته تغییر کرده است. با این حال تا زمانی که قیمت‌گذاری دستوری لغو نشود و واردات خودرو به کشور همانند گذشته از سر گرفته نشود، شرایط بازار خودرو ایران به همین منوال پیش خواهد رفت.
