برخی از مردم فکر می‌کنند که رانندگی فقط در نشستن پشت فرمان، گاز دادن یا تعویض دنده و... خلاصه می‌شود درحالی‌که خوب راندن و آشنایی با موارد فنی خودرو با ریزه‌کاری‌های آن، مانع از بروز سوانح مختلف می‌شود.
یکی از این اصول فنی، مشکل جا نرفتن دنده ماشین است که می‌تواند بسیار جدی باشد و درصورتی‌که به آن اهمیت ندهیم می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به دارنده خودرو وارد کند. علت این مشکل می‌تواند دلایل موارد زیادی باشد، برای یافتن علت جانرفتن درست دنده ابتدا باید جعبه‌دنده یا گیربکس، همچنین سیستم کلاچ به‌عنوان اجزای سیستم انتقال قدرت خودرو را بهتر بشناسیم تا مشکلات احتمالی را بهتر تشخیص دهیم. در این مقاله قصد داریم علت جا نرفتن دنده ماشین و دلایل آن را توضیح دهیم، لطفا با ما همراه باشید.
جعبه‌دنده یا گیربکس چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
چرخ‌دنده‌ها برای انتقال قدرت از قسمتی از ماشین به قسمت دیگر استفاده می‌شوند. به‌عنوان‌مثال در دوچرخه این چرخ‌دنده‌ها هستند که قدرت را از پدال‌ها به چرخ عقب می‌رسانند. به‌طور مشابه، در اتومبیل، چرخ‌دنده‌ها نیرو را از میل‌لنگ (محور چرخشی که نیرو را از موتور می‌گیرد) به محور محرک زیر خودرو منتقل می‌کند که درنهایت به چرخ‌ها قدرت می‌دهد.
شما می‌توانید هر تعداد چرخ‌دنده را به هم متصل کنید و این چرخ دنده‌ها می‌توانند در اشکال و اندازه‌های مختلف باشند. هر بار که نیرو را از یک چرخ‌دنده به چرخ دیگر منتقل می‌کنید، چرخ دنده‌ها می‌توانند یکی از دو کار زیر را انجام دهند:
چرخ دنده‌ها سرعت را افزایش می‌دهند: اگر دو چرخ دندانه دار را به هم وصل کنید و دندانه چرخ اول بیشتر از دندانه چرخ دوم باشد، این ترتیب به این معنی است که چرخ دوم سریعتر از چرخ اول می‌چرخد اما با قدرت نیروی کمتری.
تغییر جهت: وقتی دو چرخ دندانه‌دار با هم ترکیب می‌شوند، دومی همیشه در جهت مخالف می‌چرخد. بنابراین اگر اولی در جهت عقربه‌های ساعت بچرخد، دومی باید خلاف جهت عقربه‌های ساعت بچرخد. همچنین می‌توانید از چرخ‌دنده‌هایی با شکل‌های مخصوص استفاده کنید تا قدرت دستگاه از یک زاویه بچرخد. به‌عنوان‌مثال، در خودرو، دیفرانسیل (گیربکس در وسط محور عقب خودروهای دیفرانسیل عقب) از چرخ‌دنده مخروطی شکل استفاده می‌کند تا قدرت محور محرک را 90 درجه بچرخاند تا چرخ‌های عقب بچرخند.
گیربکس یا جعبه‌دنده خودرو دارای ۴ یا ۵ دنده برای حرکت روبه‌جلو است و معمولا یک‌دنده برای حرکت‌به‌عقب و موقعیت بی‌طرف دارد، امروزه از گیربکس‌های ۶ و ۷ سرعتِ خودکار و دستی در خودروهای نسل جدید استفاده می‌شود.
گیربکس سیستم کلاچ:
اصلی‌ترین قطعات سیستم کلاچ شامل موارد زیر هستند:
• پوشش کلاچ
• صفحه کلاچ (صفحه کلاچ خیس یا روغنی، صفحه کلاچ خشک)
• فلایویل
• صفحه فشار
گیربکس وظیفه کلاچ، قطع ارتباط بین جعبه‌دنده با موتور است یعنی با فشار پای راننده روی کلاچ این نیرو به ترتیب به دوشاخه کلاچ، بلبرینگ کلاچ و صفحه خورشیدی دیسک کلاچ منتقل می‌شود. درنتیجه صفحه فشار دهنده به عقب رانده‌شده و صفحه کلاچ از فلایویل جدا می‌شود. به‌این‌ترتیب ارتباط موتور با گیربکس قطع شده و با رهاسازی پدال باعث برقراری مجدد این ارتباط می‌شود.
حال می‌توانیم علت جا نرفتن دنده ماشین را بهتر درک کنیم.
علت جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده ماشین
1-کم بودن یا کثیف بودن روغن واسکازین:
روغن واسکازین برای عملکرد صحیح گیربکس شما، چه خودرو دنده اتوماتیک و چه دستی، بسیار مهم است. این مایع قسمت‌های متحرک داخل گیربکس را روغن‌کاری می‌کند و از اصطکاک زیاد آن‌ها جلوگیری می‌کند. باگذشت زمان، این مایع می‌تواند تجزیه و آلوده شود. اگر روغن واسکازین برای مدت طولانی استفاده شود، جا رفتن دنده ماشین را بسیار سخت‌تر می‌کند. علاوه بر این، مایع خراب یا بیش‌ازحد استفاده‌شده می‌تواند به گیربکس شما آسیب برساند، بنابراین بهتر است بلافاصله بررسی و نسبت به تعویض آن به توصیه شرکت سازنده خودرو اقدام شود.
2- فرسودگی فلایویل:
اگر این قطعه که در سیستم کلاچ خودرو قرار دارد دچار شکستگی یا ساییدگی یا خوردگی شود، می‌تواند موجب بدجارفتن دنده خودرو شود.
3- درست فشار ندادن پدال کلاچ:
یک عامل دیگر علت جانرفتن یا بدجارفتن دنده ماشین، عدم فشار کامل به پدال کلاچ توسط راننده خودرو است.
4- خراب شدن دیسک صفحه کلاچ:
تمام شدن دیسک صفحه کلاچ باعث عدم درگیری این قطعه شده و در نتیجه دنده ماشین خوب جا نمی‌رود.
5-نقص در سنسور الکترونیکی:
نقص در این سنسورها که در اتومبیل‌های دنده اتوماتیک وجود دارد ممکن است باعث جا نرفتن دنده ماشین شود. در این صورت بهتر است از سوی یک کارشناس، خودرو مورد بررسی قرار گیرد.
6- مبدل گشتاور خراب در خودروهای دنده اتوماتیک:
مبدل گشتاور شامل اجزایی مانند پمپ، استاتور و توربین است. هر یک از این موارد ممکن است معیوب شود، که می‌تواند باعث لغزش هنگام تغییر دنده ماشین شما شده و همچنین می‌تواند باعث جا نرفتن دنده ماشین شود.
7- سیم کلاچ:
یکی از قسمت‌هایی که در تغییر دنده ماشین و در نتیجه سیستم انتقال قدرت در موتور مؤثر است سیم کلاچ است که در صورت خرابی باید تعویض شود همچنین تنظیم و رگلاژ این قطعه می‌تواند باعث نرم‌تر شدن پدال کلاچ شده و تعویض دنده را آسان‌تر کند.
8- خرابی سلکتور دنده:
این قطعه نیز که وظیفه انتخاب دنده در خودرو را دارد ممکن است دچار فرسودگی، شکستگی، خوردگی یا ساییدگی شود در این صورت باید نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
9- خرابی دنده‌برنجی:
این قطعه که در جعبه‌دنده یا گیربکس ماشین قرار دارد می‌تواند به‌مرورزمان دچار ساییدگی شود و این امر باعث می‌شود که دنده بدجا برود.
10-آب‌وهوا:
آب‌وهوای بسیار سرد نیز در بد جا رفتن دنده ماشین مؤثر است، اگر شما در مناطق سردسیر فعالیت می‌کنید ممکن است متوجه این مورد شده باشید. این مشکل در اثریخ زدگی در قسمت سلونوئید بوجود می‌آید.
در بالا به بعضی از دلایل جانرفتن دنده ماشین یا بدجارفتن آن‌ها اشاره شد.
در ادامه به چند نکته در مورد نگهداری گیربکس یا جعبه‌دنده اشاره می‌کنیم:
1-قرار دادن صحیح دنده در محل دنده‌های مختلف در هنگام رانندگی.
2-رعایت حداکثر سرعت مجاز برای هر دنده.
3-عدم بارگیری خودرو بیش از حد ظرفیت.
4-عدم استفاده از جعبه دنده به جای ترمز.
5-کنترل سطح روغن و نوع روغن.
نتیجه:
رعایت یک برنامه منظم تعمیر و نگهداری برای خودرو بسیار مهم است. با تعمیر و نگهداری مناسب خودرو، می‌توان از تعمیرات پرهزینه جلوگیری کرد. هرگاه متوجه چیزی غیرمعمول در خودرو خود شدید، حتما خودرو خود را برای سرویس به کارشناس مجرب خودرو نشان دهید.
