دینام یکی از مهمترین قطعات برقی ماشین‌ها به حساب می‌آید؛ زیرا تمامی خودروها برای به کار افتادن نیازمند برق هستند و دینام همان وسیله‌ای است که برق مورد نیاز خودرو را تولید کرده و باتری را شارژ می‌کند. اگر دینام نباشد، برقی هم وجود ندارد و خودرو از کار می‌افتد.
یکی از قطعات داخلی مهم دینام، آفتامات یا رگولاتور ولتاژ است. اگر این قطعه بسوزد، عملکرد دینام دچار اختلال جدی شده و ممکن است ماشین روشن نشود. در ادامه ضمن معرفی آفتامات دینام، در مورد دلایل سوختن آفتامات دینام و همچنین نشانه‌های خرابی این قطعه مهم توضیحات کافی ارائه می‌دهیم.
آفتامات دینام چیست؟
دینام خودرو یک ژنراتور تولید جریان برق مستقیم است که نیروی مورد نیاز خود جهت تولید برق را به طور مستقیم از موتور دریافت می‌کند. بنابراین شدت و میزان جریان و ولتاژ برق تولیدی توسط دینام متناسب با دور موتور خودرو بالا پایین می‌شود. اما مصرف کننده‌های الکتریکی موجود در ماشین باید از نوسانات ولتاژ برق تولیدی در دینام به دور باشند. برای رفع این مشکل و تنظیم ولتاژ برق تولید شده در دینام و تنظیم جریان مصرفی، از وسیله‌ای به نام رگولاتور یا همان آفتامات استفاده شده است.
هنگامی که دور موتور خودرو زیاد می‌شود، ولتاژ تولیدی در دینام نیز افزایش پیدا می‌کند. اگر ولتاژ تولید شده در دینام از یک حد مشخص فراتر برود، ممکن است لوازم برقی خودرو بسوزند و سیستم برق خودرو مختل شود. زمانی هم که خودرو خاموش است و یا در دور موتور بسیار پایین کار می‌کند، ممکن است برق از باتری به دینام منتقل شود و این قطعه گران قیمت را بسوزاند. برای جلوگیری از این مشکلات از آفتامات دینام استفاده می‌شود.
به طور خلاصه وظایف آفتامات دینام خودرو به شرح زیر است:
• کنترل جریان تولید شده در دینام
• کنترل ولتاژ برق خروجی از آلترناتور
• امکان دادن به باتری خالی جهت دریافت شارژ از دینام
• قطع کردن جریان به سمت باتری بعد از شارژ کامل
• جلوگیری از خروج شارژ باتری به سمت دینام
دلایل خرابی آفتامات دینام خودرودلایل خرابی آفتامات دینام خودرو
آفتامات دینام خودرو بر اثر برخی عوامل خراب می‌شود و نیاز به سرویس یا تعویض پیدا می‌کند که در زیر به بعضی از مهمترین علل خرابی آفتامات دینام اشاره شده است:
• به سر رسیدن عمر آفتامات: معمولاً آفتامات دینام چیزی حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار کیلومتر بدون مشکل روی خودرو کار می‌کند اما پس از این میزان کارکرد خودرو، دیگر نباید انتظار زیادی از آن داشت و بهتر است که آفتامات دینام در این زمان تعویض یا سرویس شود.
• اتصال منفی ضعیف: اگر اتصال بدنه یا همان برق منفی خودرو ضعیف باشد، می‌تواند روی عمر آفتامات دینام نیز تاثیر منفی بگذارد و در نهایت باعث خرابی آن شود.
• پایانه‌های فرسوده باتری: اگر قطب‌ها یا همان پایانه‌های باتری دچار خرابی، خوردگی و فرسودگی شده باشند، باعث می‌شوند که فشار بیشتری روی آفتامات دینام وارد شود و در نهایت خرابی این قطعه را نتیجه می‌دهند.
• نصب ناصحیح یا شل بودن بست باتری: شل بودن بستهای باتری و نصب ناصحیح این بست‌ها به پایانه های باتری می‌تواند آفتامات دینام خودرو را خراب کند. چرا که فشار بیشتری روی دینام جهت شارژ باتری وارد می‌آورد و در نتیجه مجموعه آلترناتور شامل آفتامات یا همان رگولاتور را نیز خراب می‌کند.
• داغ شدن بیش از حد تجهیزات الکتریکی خودرو: داغ شدن تجهیزات الکتریکی خودرو به صورت غیر عادی ناشی از وجود ایراد در مدار این قطعات است و موجب افزایش فشار روی دینام و آفتامات می‌شود که در نهایت خرابی آفتامات را نتیجه می‌دهد
نشانه‌های خرابی آفتامات دینام
خراب شدن آفتامات دینام علائم و نشانه‌هایی دارد که مهمترین آنها در ادامه اشاره شده است:
ولتاژ بیش از حد در مدار برق خودرو 1.ولتاژ بیش از حد در مدار برق خودرو
ولتاژی که در زمان روشن بودن ماشین باید بین دو بست باتری یعنی کابل‌های مثبت و منفی برق خودرو وجود داشته باشد، لازم است که از ۱۶ ولت بالاتر نرود. اگر بعد از اتصال پروب‌های دستگاه مولتی متر به بستهای مثبت و منفی باتری هنگام روشن بودن خودرو، ولتاژ برق بیش از ۱۶ ولت بود، یعنی آفتامات دینام ایراد پیدا کرده است. ضمناً اختلاف ولتاژ باتری نیز در زمان خاموش بودن موتور حدود ۱۲.۶ ولت است.
2.کاهش ولتاژ برق در مدارات خودرو
یک آفتامات خراب می‌تواند ولتاژ برق سامانه‌های مختلف خودرو نظیر پمپ بنزین، انژکتورها و دیگر بخش‌ها را به طور ناگهانی کاهش دهد. در این زمان خودرو به درستی کار نمی‌کند، عملکرد دور آرام یا همان حالت در جای آن ایده‌آل نیست و سر و صدای خودرو نیز به دلیل ایراد در پاشش سوخت انژکتورها و سامانه برق خودرو، کمی زمخت شنیده می‌شود.
از کار افتادن صفحه جلو آمپر 3.از کار افتادن صفحه جلو آمپر
جلو آمپر یا همان صفحه کلاستر نیز مانند سایر بخش‌های برقی خودرو نیازمند دریافت مقدار ولتاژ مشخصی است. اگر آفتام الدینام خراب باشد، احتمال دارد ولتاژ ناکافی به سمت جلو آمپر بفرستد و شما یا نتوانید خودرو را روشن روشن کنید و یا اگر موفق شدید، با یک صفحه آمپر خاموش مواجه خواهید شد که هیچگونه اطلاعاتی نظیر سرعت، دور موتور، مصرف سوخت و غیره را به شما انتقال نمیدهد.
4.چراغ‌های کم نور
اگر آفتام دینام خراب باشد، به دلیل آنکه جریان و ولتاژ مناسب به سمت تجهیزات برقی از جمله چراغ‌ها ارسال نمی‌شود، ممکن است شما با پدیده کم شدن شدت نور چراغ‌های ماشین خود مواجه شوید. حتی احتمال دارد چراغ‌های داخلی نیز کم سو شده و مثل همیشه نور تولید نکنند. البته این ایراد می‌تواند به خراب شدن باتری یا ایراد در دیگر بخش‌های دینام نیز مرتبط باشد. ضمناً اگر متوجه شدید چراغ نور بالای خودرو کار نمی‌کند یا مشکل دارد، باز هم منشا ایراد می‌تواند از آفتامات دینام باشد.
5.خوردگی بیش از حد پایانه‌ها و بستهای باتری
اگر رگولاتور یا آفتامات دینام ایراد داشته باشد، ممکن است باعث خرابی پایانه‌های باتری یا بستهای کابل‌های باتری شود.
6.شارژ ضعیف باتری
یکی از مواردی که می‌تواند باعث شارژ نشدن باتری یا تخلیه آن شود، خراب بودن آفتامات دینام است؛ چرا که آفتامات دینام وظیفه دارد جریان برق با ولتاژ مناسب جهت شارژ باتری را تامین کند. ضمن آنکه هنگام خاموش بودن ماشین نیز اجازه نمیدهد شارژ باتری به سمت دینام برود و باتری تخلیه شود.
روشن شدن چراغ دینام یا چراغ چک موتور 7.روشن شدن چراغ دینام یا چراغ چک موتور
اگر آفتامات خراب باشد، در سیستم‌های برقی خودرو و عملکرد آنها اختلال ایجاد می‌کند؛ در نتیجه ممکن است چراغ‌های هشدار همچون چراغ دینام و یا چراغ چک موتور روشن شود.
راه‌های جلوگیری از خرابی آفتامات دینام
به منظور نگهداری بهتر از آفتامات دینام و جلوگیری از خرابی زودتر از موعد این قطعه مهم، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
• هنگامی که لازم است برای مدت زمان نسبتا طولانی ماشین را به صورت درجا روشن نگه دارید، بهتر است پدال گاز را کمی فشار دهید تا دور موتور به حوالی بیش از ۲۰۰۰ دور در دقیقه برسد.
• بست‌ها و اتصالات باتری را چک کنید که به صورت صحیح سر جای خود نصب شده و کاملاً محکم باشند. اگر بستهای باتری خورده شده‌اند، باید از بستهای نو به جای آنها استفاده کنید تا باعث خرابی دینام و آفتامات نشوند.
• آفتامات دینام می‌تواند حدود ۱۵۰ هزار کیلومتر دوام بیاورد بنابراین بهتر است قبل از این میزان کارکرد خودرو، نسبت به سرویس دینام و تعویض آفتامات اقدام کنید.
• از باتری‌های با کیفیت و با ظرفیت استاندارد استفاده کنید از نصب تجهیزات برقی غیر فابریک و پرمصرف پرهیز کنید
سخن پایانی
آفتامات دینام وظیفه تنظیم ولتاژ برق دینام متناسب با ظرفیت تجهیزات برقی خودرو را بر عهده دارد. اگر این قطعه خراب شود، ممکن است تجهیزات برقی گران قیمت خودرو بسوزند و هزینه زیادی به مالک تحمیل کنند. ضمن آنکه احتمال خرابی دینام و باتری ناشی از سوختن آفتامات هم بسیار بالاست.
سعی کنید هر ۱۳۰ هزار کیلومتر نسبت به سرویس دینام و تعویض آفتامات آن اقدام کنید تا با دردسرهای ناشی از سوختن آفتامات مواجه نشوید.
شاید مطالب زیر از خودروبانک را هم بپسندید:
چک لیست خودرو قبل از سفر
بهترین کراس اوور چینی
نویسنده حسین باباپور
